دیابت قندی، یک سندرم اختلال متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین است که توسط یا فقدان ترشح انسولین یا کاهش حساسیت بافتها به انسولین بوجود می‌آید. به دو نوع دیده می‌شود: وابسته به انسولین که بر اثر فقدان انسولین می‌باشد و غیروابسته به انسولین، بر اثر کاهش حساسیت بافتهای هدف به انسولین بوجود می‌آید. به نوع دومی، مقاوم به انسولین هم می‌گویند.
این بیماری سوخت و ساز گلوکز را در همه انواع سلولها به غیر از سلولهای مغز را دگرگون می‌کند.
علایم دیابت
از علایم دیابت به موارد مقابل می‌توان اشاره کرد:
تشنگی بیش از حد- ادرار کردن زیاد- خارش بدن- خستگی- گزگز دستها و پاها- کاهش وزن و ایجاد زخمهایی در پاها که به‌راحتی التیام نمی‌پذیرند. اما در نوع دوم (مقاوم به انسولین) چاقی دیده می‌شود و بنابراین اینها نیاز به رژیم‌غذایی مناسبی دارند.
شوک انسولین (هیپوگلیسمی)
افراد دیابتی که جهت درمان و کنترل بیماری خود از قرصهای پایین‌آورنده قند استفاده می‌کنند در بعضی مواقع خونشان بطور غیرعادی کاهش می‌یابد. این حالت ممکن است در عدم مصرف قرص هم دیده شود. در این حالت مقدار قندخون به پایین‌تر از 60 میلیگرم نزول می‌کند. شایع‌ترین علت، بی‌نظمی در ساعات غذا یا فراموش کردن یکی از نوبتهای غذایی است. چرا که باید بین برنامه غذایی، انسولین موجود و ورزش تعادل باشد. ممکن است کاهش قندخون به دلیل کاهش وزن باشد چرا که با کاهش وزن، مقاومت انسولینی هم کاهش و همین موجب کاهش قندخون می‌گردد.
از علایم کاهش قندخون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گرسنگی- لرز- عصبانیت- تعریق- سرگیجه- ضعف- تحریک‌پذیری- تپش قلب و در موارد حادتر فریاد کشیدن- خواب‌آلودگی- سردرگمی- عدم تعادل در راه رفتن- تاری دید و سردرد.
در این مواقع از غذاهای نشاسته‌ای سریع‌الاثر مثل چند حبه قند، دو یا سه قاشق مرباخوری شکر، آب پرتقال (نصف لیوان)، چند تکه میوه خشک‌شده، محلول رقیق قندی و شربت‌ها باید استفاده کرد.
نقش هموگلوبین در تعیین سطح خون
گلوکز 6 فسفات و سایر قندها به‌صورت برگشت‌پذیری با هموگلوبین واکنش نشان می‌دهند بنابراین می‌توان گفت مقدار ساخت گلبول قرمز و نیز سطح قندخون با هم متناسب است. به‌خاطر همین، افراد دیابتی در مقایسه با افراد سالم، مقدار بالایی از هموگلوبین (از نوع Alc) را دارند. بنابراین اندازه‌گیری سطح هموگلوبین هر چند هفته یکبار می‌تواند در تعیین اینکه آیا سطح گلوکز بیماران دیابتی به حد کافی کنترل شده است یا نه؟ بسیار مفید باشد.
مقدار گلوکز و روابط با دیگر ترکیبات بدن
میزان انرژی مورد نیاز در طول 24 ساعت از 1600 کیلوکالری در حالت استراحت تا 6000 کیلوکالری بسته به شدت فعالیت تغییر می‌کند و مقدار ذخایر سوختی یک فرد 70 کیلویی، معادل 1600 کیلوکالری گلیکوژن، 24000 کیلوکالری از پروتئین، 35000 کیلوکالری تری‌اسیل گلیسرول می‌باشد. بنابراین، مقدار مواد سوختی این فرد، نیازهایش را برای 1 الی 3 ماه گرسنگی تأمین می‌کند. اما ذخایر گلوسیدی بدن، در عرض یک روز به مصرف می‌رسد و سریعاً مقدارش افت پیدا کرده و نیاز به تأمین مجدد دارد. اسیدهای چرب نمی‌توانند به گلوکز تبدیل شوند البته قسمت گلیسرول ساختمان تری‌اسیل گلیسرولها، می‌تواند به گلوکز تبدیل گردد، اما مقدار گلیسرول کم است یک منبع عمده دیگر برای گلوکز، اسیدهای آمینه است که از تجزیه پروتئینها مشتق می‌گردد. در طول گرسنگی، عضله، بزرگترین منبع اسیدهای آمینه بشمار می‌رود.