عوارض بیماری دیابت ( قند خون )

دیابت و کلیه‌ ها

وقتی عروق خونی به کلیه‌ها آسیب می‌بینند، کلیه‌ها نمی‌توانند خون را به خوبی تصفیه کنند. در نتیجه بیشتر از آنچه که باید، آب و نمک در بدن جمع می‌شود و باعث افزایش وزن و تورم قوزک پا می‌شود. دیابت می‌تواند به کلیه‌ها، چشم‌ها، اعصاب، قلب و عروق خونی آسیب رسانده و خطر حملات قلبی، سکته مغزی و بیماری مزمن کلیه را افزایش دهد.

علائم و نشانه‌های بیماری کلیه‌ در افراد دیابتی

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت علائم و نشانه‌های بیماری کلیه‌ در افراد دیابتی عبارتند از: تشنگی شدید – گرسنگی- افزایش دفع ادرار- خواب‌آلودگی- کاهش وزن- خستگی- زخم‌هایی که خوب التیام پیدا نمی‌کنند- کاهش شدت بینایی- گزگز کردن دست‌ها و پاها و ممکن است هیچ‌یک از این علائم و نشانه‌ها را نداشته باشید، اما اگر هر یک از نشانه‌های مزبور را در خود یافتید، باید با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک شما برای بررسی سطح قند خون یک آزمایش خون انجام خواهد داد. مقادیر طبیعی آن عبارتند از: قند خون ناشتا 60 تا 120 (8 ساعت قبل از آزمایش غذا یا مایعات نخورده باشید). قند خون غیر ناشتا 60 تا 139 (قبل از آزمایش غذا یا مایعات خورده باشید)

شما می‌توانید با انجام کارهای زیر به کنترل بهتر دیابت خود کمک کنید

1. روزانه قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.
2. مقدار طبیعی قند خون را بدانید.
3. قند خون خود را در محدوده طبیعی نگهدارید.
4. برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک را پی‌گیری و اجرا کنید.
5. اهمیت کنترل فشارخون را بدانید و در صورت امکان فشارخون خود را در خانه اندازه بگیرید.

آیا می‌دانید دیابت با کلیه‌ها چه می‌کند؟

در دیابت، عروق خونی کوچک آسیب می‌بینند. وقتی عروق خونی کلیه‌ها آسیب می‌بینند، کلیه‌های شما نمی‌توانند خونتان را به خوبی تصفیه کنند. در نتیجه بیشتر از آنچه که باید، آب و نمک در بدنتان جمع می‌شود و باعث افزایش وزن و تورم قوزک پا می‌شود. ممکن است پروتئین در ادرارتان ظاهر شود. دیابت همچنین ممکن است به سیستم عصبی بدنتان آسیب برساند.
این امر می‌تواند باعث اشکال در تخلیه مثانه بشود. فشار حاصل از پر بودن مثانه می‌تواند به کلیه‌ها پس زده و به آنها آسیب برساند. همچنین، اگر ادرار که به مدت طولانی در مثانه بماند می‌تواند باعث ایجاد عفونت بشود چون باکتری‌ها در ادراری که حاوی مقدار زیادی قند است، به سرعت رشد می‌کنند.
حدود 30 درصد بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و 10 تا 40 درصد بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 نهایتاً دچار نارسایی کلیه خواهند شد.

علائم زودرس بیماری کلیه در بیماران دیابتی

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت زودرس‌ترین علامت بیماری کلیوی ناشی از دیابت، افزایش ترشح آلبومین در ادرار است. این علامت خیلی قبل از این که آزمایشات معمول، بیماری کلیه را نشان دهند، ظاهر می‌شود بنابراین مهم است که شما این آزمایش را سالیانه انجام دهید. افزایش وزن و تورم قوک پا ممکن است ایجاد شود. شب‌ها بیشتر به دستشویی می‌روید. فشار خونتان ممکن است خیلی بالا برود.
پس به‌ عنوان یک فرد دیابتی حداقل سالی یک مرتبه فشار خونتان را اندازه‌گیری کرده و آزمایش خون و ادرار انجام دهید. این امر باعث کنترل بهتر بیماری و درمان به موقع فشارخون و بیماری کلیه خواهد شد. کنترل دائم دیابت می‌تواند خطر ایجاد بیماری کلیوی شدید را کمتر کند.

علائم دیررس بیماری کلیه در بیماران دیابتی

با نارسا شدن کلیه‌ها، اوره و کراتینین خون بالا خواهد رفت. همچنین ممکن است دچار تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، ضعف، خستگی مفرط، خارش، گرفتگی عضلانی ( به‌ خصوص در ساق پا) و کم‌ خونی شوید. ممکن است نیازتان به انسولین کم بشود چون کلیه‌های ناسالم نمی‌توانند انسولین را به طور کامل دفع کنند لذا انسولین در بدن تجمع پیدا می‌کند. اگر دچار هر یک از این علائم شدید با پزشک خود تماس بگیرید.

علائم بیماری کلیه در بیماران دیابتی

• آلبومین/ پروتئین در ادرار
• بالا رفتن فشارخون
• تورم قوزک و ساق پاها، گرفتگی عضلات ساق پا
• نیاز به دفع ادرار در طول شب
• بالا رفتن اوره و کراتینین خون
• کاهش نیاز به انسولین یا داروهای خوراکی ضد دیابت
• ضعف و بی‌ حالی صبحگاهی، تهوع و استفراغ
• رنگ‌پریدگی و کم‌ خونی
• خارش

اگر کلیه‌هایم آسیب ببینند چه اتفاقی خواهد افتاد؟

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت اولاً لازم است پزشک بفهمد که آیا دیابت به کلیه‌های شما آسیب رسانده یا بیماری‌های دیگری منجر به نارسایی آن شده‌اند. کلیه‌های شما بهتر کار خواهند کرد و طول عمرشان بیشتر خواهد شد در صورتی که:

1. فشارخون به خوبی کنترل کنید
2. قند خون را به خوبی کنترل کنید
3. عفونت ادراری را درمان کنید
4. اشکالات احتمالی موجود در سیستم ادراری اصلاح شود
5. از مصرف داروهایی که ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند پرهیز شود (به‌ویژه مصرف بیش از حد و بدون نسخه داروهای ضد درد  )

اگر هیچ‌یک از علائم وجود نداشته باشد، پزشک شما سعی خواهد کرد تا کار کلیه‌هایتان را حتی‌الامکان حفظ کند. استفاده از داروهای ضد فشارخون که مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین هستند (مثل کاپتوپریل، انالاپریل)، به آهسته کردن سیر نارسایی کلیه کمک می‌کنند.
متخصص کلیه که نفرولوژیست نامیده می‌شود، با کمک شما، خانواده و متخصص تغذیه، یک برنامه درمانی برای شما طراحی می‌کند.
دو چیز برای حفظ سلامتی کلیه‌های شما اهمیت دارد: یکی کنترل فشارخون و دیگری رعایت رژیم غذایی دیابتی- کلیوی.
محدود کردن پروتئین رژیم غذایی نیز مفید است. شما با کمک متخصص تغذیه می‌توانید برای رژیم غذایی خود برنامه‌ریزی کنید.

نارسایی پیشرفته کلیه در بیماران دیابتی

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت نارسایی پیشرفته کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما دیگر قادر نباشند به حفظ سلامتی شما کمک کنند و دیالیز یا پیوند مورد نیاز باشد. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که فقط 10 تا 15 درصد کلیه‌های شما کار می‌کنند. فاصله زمانی معمول بین شروع آسیب کلیوی ناشی از دیابت و نارسایی پیشرفته کلیه حدود 5 تا 7 سال است.

درمان نارسایی کلیه در بیماران دیابتی

سه نوع درمان در نارسایی کلیه ناشی از دیابت وجود دارد: پیوند کلیه، دیالیز خونی ( همودیالیز )، دیالیز صفاقی
آیا بیمار مبتلا به دیابت هم می‌تواند پیوند کلیه بشود؟ بله! زمانی که پیوند می‌کنید، ممکن است به انسولین بیشتری نیاز داشته باشید. چون اشتهای شما بهتر شده و کلیه جدید هم به خوبی انسولین اضافی را از بدن دفع می‌کند. اگر کلیه جدیدتان نارسا شود، دیالیز می‌تواند تا آماده شدن برای پیوند بعدی مورد استفاده قرار گیرد.

بی‌حسی افراد دیابتی

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت نوروپاتی دیابتی به معنای اختلالات عصبی ناشی از دیابت است. این عارضه به بی‌حسی و گاهی درد و ضعف معمولاً در پنجه دست و پا، بازو و ساق می‌انجامد.
هر چه مدت ابتلای یک فرد به دیابت بیشتر باشد، خطر دچار شدن او به شکلی از نوروپاتی بیشتر می‌شود.
پزشکان می‌توانند از شماری از آزمون‌ها برای تشخیص نوروپاتی دیابتی استفاده کنند، از جمله معاینه کامل پا، آزمایش هدایت عصبی یا نمونه‌برداری از پوست یا عصب.
بهترین راه برای جلوگیری از این شکل آسیب عصبی این است که قند خون را با یک رژیم غذایی سالم، ورزش، و دارو تا حد امکان در حد طبیعی نگاه داشت.

چاقی + دیابت= سرطان

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان نتایج 4 مطالعه جدید نشان می‌دهد که چاقی در کنار دیابت (که خود می‌تواند یکی از عوارض چاقی باشد) می‌توانند شدت و شیوع سرطان را نیز افزایش دهند. قبل از این عمده‌ترین مشکلات مرتبط با چاقی و دیابت ناراحتی قلبی عروقی محسوب می‌شدند اما به نظر می‌رسد این دو عارضه می‌توانند مشکلات شدیدتری را نیز به همراه خود داشته باشند.
نتایج این مطالعات در ششمین کنگره بین‌المللی سالانه انجمن تحقیقات سرطان آمریکا با عنوان پیشگامان تحقیق در زمینه پیشگیری از سرطان در شهر فیلادلفیا ارائه شد. طبق این نتایج میان افزایش وزن و دیابت یا برخی از انواع بدخیمی‌ها نظیر سرطان سینه، پروستات و سرطان انتهای روده بزرگ ارتباط واضحی مشاهده شده است.

دکتر الیزابت پلاتس دانشیار بخش اپیدمیولوژی در دانشکده سلامت عمومی دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید: «تمامی این نتایج با آنچه ما از این سرطان‌ها یا رهایی از آنها مدنظر داشتیم مطابقت دارد. اختلالات متابولیک بروز برخی سرطانها را تشدید می‌کند و انسولین و سایر عوامل هورمونی روی رشد سلول مؤثر بوده باعث تکثیر سلولها می‌شود».
نتایج مطالعه نخست که توسط محققان دانشگاه مینه‌سوتا انجام گرفت نشان می‌دهد زنان مبتلا به دیابت 50 درصد بیشتر در معرض خطر بروز و پیشرفت سرطان انتهای روده بزرگ قرار دارند.

نتایج مطالعات

دکتر اندرو فلود دانشیار بخش اپیدمیولوژی و سلامت عمومی و اعضاء تیم تحقیقاتی او بیش از 45 هزار نفر زن را که در ابتدا برای برنامه تشخیص و غربالگری سرطان سینه ثبت‌نام کرده بودند، به مدت 8 سال تحت‌نظر قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که افزایش شیوع سرطان انتهای روده بزرگ با در نظر گرفتن تمام عوامل ممکن همچنان بالا و معنی‌دار بوده است.
در شرایطی که علت این افزایش خطر ناشناخته است، دکتر فلود معتقد است این مسئله ممکن است به دلیل سطح افزایش یافته انسولین باشد که در افراد دیابتی مشاهده می‌شود. اما براساس مطالعه دوم که توسط محققان دانشگاه ییل انجام شد، سطح بالای انسولین در خون زنان دیابتیک می‌تواند توضیحی برای 3 برابر بودن خطر مرگ در این بیماران در اثر سرطان سینه باشد.
محققان این طرح، سطح پپتید C را در یک دوره زمانی طولانی در زنان مبتلا به سرطان سینه اندازه‌گیری کردند. پپتید C نشانگری است که ترشح انسولین را به واسطه آن می‌توان مشخص کرد. نتایج این تحقیق نشان داد در یک دوره 8 ساله زنانی که سطح پپتید C آنان 3 برابر حد طبیعی بود 2 برابر بیشتر در معرض خطر مرگ بر اثر سرطان سینه قرار داشتند.

نتایج یک مطالعه جدید در مورد دیابت و سرطان سینه

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان مطالعه دیگری که توسط محققان دانشکده سلامت عمومی دانشگاه جانز هاپکینز صورت گرفت هم نشان داد افزایش وزن بعد از تشخیص یک سرطان سینه مهاجم می‌تواند به شکل معنی‌داری خطر مرگ بیمار را در اثر سرطان افزایش دهد.
در این مطالعه بیش از 4 هزار زن مبتلا به سرطان سینه براساس نمایه توده بدنی گروه‌بندی شدند. در ایندکس یا نمایه توده بدنی بر مبنای وزن و قد محاسبه می‌شود. برای زنان چاق خطر مرگ بر اثر سرطان سینه 4/2 درصد بیشتر از زنان با وزن طبیعی به دست آمد. در عین‌حال عواملی نظیر سن، وضعیت یائسگی و سیگار کشیدن نیز در این احتمال خطر سهیم بودند.
مطالعه بعدی دانشگاه جانز هاپکینز از احتمال پایین ابتلا به سرطان پروستات در میان مردان دیابتیک خبر داد. محققان 264 مرد مبتلا به سرطان پروستات را با گروه شاهدی متشکل از 264 مرد سالم مورد مقایسه قرار دادند
در هر 2 گروه سطح پپتید C مورد بررسی قرار گرفت. مردانی که در ابتدای مطالعه واحد سطح خونی بالای پپتید C بودند به میزان یک سوم کمتر از مردان با سطح پایین پپتید C در معرض خطر سرطان پروستات قرار داشتند.

دکتر پلاتس می‌گوید: «اثر حفاظتی سطح بالای این ماده ممکن است به دلیل فعالیت انسولین در ارتباط با هورمون جنسی تستوسترون در مردان باشد؛ پپتید C نشانگر انسولین است و انسولین فعالیت تستوسترون را که باعث پیشرفت سرطان پروستات می‌شود کاهش می‌دهد. اما از سوی دیگر اثر حفاظتی انسولین در برابر سرطان پروستات می‌تواند در تقابل با اثر منفی استروژن (هورمون جنسی زنانه) در سرطان سینه قرار گیرد.
پروفسور رکسفورد آهیما استاد پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا در این زمینه توضیح می‌دهد: «ما سالهاست که می‌دانیم زنان چاق بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند».
بافت چربی، استروژن تولید می‌کند که آغازکننده سرطان سینه است. نکته ترسناک اینکه هر چقدر بیمار چاقتر باشد احتمال مرگش بر اثر سرطان بیشتر است.
به ازای ا فزایش هر 10 کیلوگرم (14 پوند) وزن خطر مرگ بر اثر سرطان سینه 14 برابر افزایش می‌یابد.
بنابراین به جای اینکه فقط چاقی را به‌عنوان یک عامل خطر در بیماریهای قلبی در نظر بگیریم، باید آن را عاملی مؤثر در سرطان به‌شمار بیاوریم. این نکته می‌تواند عامل هشداردهنده مهمی برای مردم چهت پرهیز از چاقی و در نهایت کمک مؤثری در جهت بهبود سلامت جامعه باشد.

دیابت و ناباروری آقایان

‌نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد دیابت با میزان بالاتر آسیب اسپرم همراهی دارد و ممکن است بر باروری مردان تاثیر گذارد. این تحقیق نشان داد که 52 درصد اسپرم‌های افراد دیابتی قطعه‌قطعه هستند، در حالیکه این میزان در افراد غیر دیابتی 32 درصد بود.
در این تحقیق که در دانشگاه کویین در بلفاست ایرلند شمالی انجام شد، شکل اسپرم‌های 27 مرد دیابتی 34 تا 39 ساله سالم مورد بررسی قرار گرفت.
اسپرم مردان دیابتی علاوه بر قطعه‌ قطعه بودن، نواحی حذف شده بیشتری در DNA داشتند. اختلالات اسپرم ممکن است مسئول ناباروری نیمی از زوج‌ هایی باشند که سعی می‌کنند بارور شوند. افرادی که دیابت دارند یا انسولین کافی تولید نمی‌کنند یا نمی‌توانند از انسولین به درستی استفاده کنند.

دیابت و سکته قلبی

از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت دیابت یک عامل خطر مهم و بزرگ برای بیماری‌های قلبی و سکته است. حدود 65 درصد افرادی که دیابت دارند به علت انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی عروقی می‌میرند. به‌ویژه زنان دیابتی خطر بالایی برای مردن از بیماری‌های قلبی- عروقی و سکته‌ی قلبی دارند.
دیابت همچنین می‌تواند منجر به آسیب اعصاب و ایجاد اختلال در مبارزه با عفونت شود. خطر دیابت نوع 2 بعد از 45 سالگی افزایش می‌یابد. اگر اضافه‌وزن دارید، به‌ویژه اگر افزایش وزن شما بیشتر در ناحیه‌ی قسمت میانی بدن است به احتمال زیاد، در معرض ابتلا به این بیماری هستید.
عوامل خطر دیگر شامل نداشتن تحرک بدنی و سابقه‌ی خانوادگی دیابت است. زنانی که طی حاملگی دیابت داشته‌اند (دیابت حاملگی) یا نوزادانی که با وزن بیش از 4 کیلوگرم متولد شده‌اند، در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت نوع 2 هستند.
دیابت نوع 2 به‌تدریج پیشرفت می‌کند و گاهی اوقات هیچ علامتی ندارد. حتی اگر هیچ علامتی از دیابت ندارید، در صورتی که اضافه‌وزن و هر یک از عوامل خطر دیابت نوع 2 را دارید، از پزشک خود بخواهید تا برای شما آزمایش قندخون بنویسد.
اگر شما دیابت دارید، کنترل سطح قندخون به پیشگیری از مشکلات احتمالی کمک می‌کند. به علت این که دیابت یا بیماری‌های قلبی مرتبط است، کنترل و ارزیابی دیابت بایستی شامل کنترل یک سری عوامل معین باشد.

توصیه مهم به بیماران دیابتی

کسانی که دیابت دارند، باید فشارخون و کلسترول خود را پایین‌تر از سطح توصیه شده نگه دارند. نکشیدن سیگار و داشتن تحرک بدنی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی مهم هستند. برخی از افراد دیابت ندارند، اما در معرض خطر زیادی برای ابتلا به این بیماری هستند. این افراد «مستعد دیابت» هستند.
در این افراد سطوح قندخون بیشتر از میزان طبیعی است، اما هنوز وارد محدوده‌ی دیابت نشده است.
تحقیقات جدید نشان داده‌اند که بسیاری از افراد مستعد دیابت می‌توانند با ایجاد تغییر در رژیم‌ غذایی و فعالیت بدنی از ایجاد دیابت پیشگیری کنند یا آن را به تأخیر اندازند.
احتمال سکته‌ی قلبی یا مغزی در افراد دیابتی 50 درصد بیشتر از کسانی است که قند خون طبیعی دارند. بنابراین بایستی توجه زیادی به کنترل یا پیشگیری فشارخون، کلسترول خون و دیگر عوامل خطر بیماری‌های قلبی داشته باشند.

دیابت و بینایی

همه دیابتی‌ها این را می‌دانند که بیماری‌شان در بلندمدت، تهدیدی برای سلامت چشم‌شان است ولی به احتمال زیاد، بیشترشان نمی‌دانند که دیابت یکی از چهار علت اصلی نابینایی در دنیاست. دیابت می‌تواند آب مروارید، آب سیاه و خون‌ریزی‌های عروقی چشم شما ایجاد کند. پس برای پیشگیری از این عوارض و مقابله با آنها باید به فکر بود و اقدام کرد.
میزان شیوع عوارض دیابت با مدت‌زمان ابتلا به این بیماری و سن بیمار و میزان کنترل قندخون و ژنتیک افراد رابطه مستقیم دارد. معمولاً قند بالا باعث مختل شدن عملکرد سلول‌های بدن می‌شود و در مراحل انتهایی در چشم ایجاد خون‌ریزی می‌کند و کار به لیزر عروق خون‌ریزی کننده می‌رسد. در این مرحله، دیابت مشکلات چشمی و کلیوی زیادی ایجاد می‌کند. بر اثر خرابی عروق چشمی، عروق خزه‌مانند ریز و نابجایی در چشم رشد می‌کند که به‌راحتی پاره شده و خون‌ریزی‌های بدی ایجاد می‌کند و به‌طور کامل دید فرد را می‌گیرد. بهترین کار این است که بیمار، قند خونش را بدون نوسان در یک حد مطلوب نگه دارد. اکثر مردم فکر می‌کنند که تنها اگر قند خون ناشتای آنها نزدیک به صد بشود دیگر مساله حل است ولی این‌طور نیست. طبق جدیدترین مطالعات، قند خون باید کمترین نوسان را داشته باشد؛ یعنی شخص باید قند غیرناشتای خودش را نیم ساعت و دو ساعت و چهار ساعت پس از غذا نیز چک کند تا یک رفتار غذایی دارویی مشخص به دست آورد که قندش نوسان نداشته و هیچ‌وقت بالای 200 نشود.

زخم و مشکلات پا در افراد دیابتی

از شایعترین عوارض دیابت از دست دادن پا می‌باشد. مهمترین هدف، تشخیص و درمان بیماران در معرض خطر قطع پا به علت عوارض دیابت توسط کلینیک های چند تخصصی است.
پیشگیری و درمان از شایعترین عوارض دیابت از دست دادن پا می‌باشد. 51% از تمام موارد قطع اندام تحتانی در دیابتی ها به علت عوارض دیابت می‌باشد. پس از قطع یک پا 55% بیماران ظرف 3-2 سال بعد نیاز به قطع پای مقابل پیدا می‌کنند.
علل ایجاد پای دیابتی متعدد است که شامل درگیری اعصاب محیطی توسط دیابت، ضربه‌های خفیف و تکراری، زخم‌های پوستی، عفونت، کاهش خونرسانی به پا در اثر درگیری عروق و مراقبت از زخم می‌باشد.
جالب است بدانیم که شایعترین نوع استرس مکانیکی در نتیجه راه رفتن اتفاق می‌افتد. مثلاً راه رفتن سریع و یا راه رفتن آهسته ولی در مسافتی طولانی، راه رفتن، فشاری معادل 20 تا 80 پوند بر اینچ مربع در طول پا وارد می‌کند. پس راه رفتن را محدود نمی‌کنند و این استرس مداوم با هر قدم منجر به تخریب و التهاب بافتی می‌شود. نواحی حساس به استرس تکراری راه رفتن عبارتند از انگشت بزرگ و سر استخوانهای کف پا.

پیشگیری از مشکلات پای دیابتی

اساس پیشگیری از مشکلات پای دیابتی آموزش بیمار است. در هر جلسه، باید به بیمار آموزش داده شود و راجع به اهمیت کنترل دقیق و مناسب قندخون و مراقبت روتین پا و اثرات معکوس و مضر سیگار کشیدن روی سیستم عروقی و اهمیت استفاده از پوشش مناسب برای پای بی‌حس تاکید شود.
باید به بیمار لیستی از بایدها و نبایدها داده شود و نحوه مراقبت صحیح از پا را به وی آموزش داد. مثلاً اگر حس پا کاهش یافته باشد، برداشتن میخچه‌ها و پینه‌ها و ناخن‌هایی که در پوست فرو رفته‌اند فقط باید توسط سرویس بهداشتی صورت گیرد، پینه‌ها باید پس از تمیز کردن پوست برداشته شود. (بویژه پینه‌های روی برجستگیهای استخوانی)
نواحی خشک و ترک‌خورده پوست را باید به آرامی سمباده کشید. ناخن‌ها را باید به صورت منظم گرفت و ناخن‌های ضخیم را باید سوهان کشید. پس از شستن پاها آنها را به خوبی خشک کنیم و با یک کرم نرم‌کننده پاها را (به جز انگشتان) مرطوب نماییم. از پدهای سیلیکنی روی انگشتان جهت ممانعت از فشار روی سطح پشتی انگشتان در کفش استفاده کنیم. استفاده از کفی‌های مناسب نیز توصیه می‌شود. جورابهای فشاری (جوراب واریس) که جای انگشتان در آنها بریده و سوراخ است توصیه نمی‌گردد. چون خطر کاهش خونرسانی به انگشتان را در بردارند.

توصیه‌هایی که باید بیماران دیابتی به خاطر داشته باشند

1. از دیگر عوارض بیماری دیابت می توان گفت بیماران باید در هنگام استحمام دمای آب را با آرنج خود تست کنند. پس از شستن پاها با یک حوله نرم پاها، بویژه بین انگشتان آنها را خوب خشک کنند.
2.روزانه پاها را از نظر قرمزی، تاول، بریدگی، تغییر حرارت (گرمی یا سردی)، تورم و از دست رفتن حس بررسی نمایند. (خود بیمار یا یکی از اعضاء خانواده با مشاهده مستقیم پاها و یا مشاهده پاها در آینه)
3.چرک را از زیر ناخن‌ها پاک کنند ولی نه با چاقو یا سایر وسایل تیز. ناخنها را صاف کوتاه کنند و از سمباده جهت از بین بردن میخچه‌ها و پینه‌ها پس از شستن استفاده نمایند.
4.هیچگاه از داروهای میخچه بدون مشورت پزشک استفاده نکنند.
5.کفی طبی را بدون تجویز پزشک استفاده نکنند و هیچگاه بدون جوراب کفش نپوشند.
6.پاهای خود را در هوای سرد با جوراب‌های نخی یا پشمی گرم بپوشانند.
7.هیچ‌وقت پابرهنه راه نروند بویژه بر روی سطوح گرم و داغ.
8.کفش‌هایی بپوشند که کاملاً اندازه و مناسب پا باشند. ترجیحاً از کفش‌های چرمی که تبخیر تعریق را می‌دهند، استفاده کنند و اجازه دهند تا بین پوشیدن‌ها، کفش خشک شود.
9.کفش‌های نوک باریک یا نوک باز یا دمپایی نپوشند.
10.کفش‌های نو باید بتدریج پوشیده شوند. روز اول 1 ساعت پوشیده شوند، سپس روزی 1 ساعت به پوشیدن کفش‌ها اضافه کنند تا بتدریج 1 روز کامل کفش پوشیده شود.
11.هرگاه امکان داشت کفش‌ها را درآورند و در بین روز دوره‌های مکرر استراحت برای پاها در نظر بگیرند. هر 5 ساعت کفش‌ها را درآورند.
12.برای خرید کفش عصرها اقدام کنند.
13.هیچگاه بطری داغ، کمپرس گرم و لامپ گرمازا را نزدیک پاها قرار ندهند.
14.از پوشیدن جوراب‌های لاستیکی و فشاری، به‌ویژه سوراخ‌دار که لبه‌ها و درزهای سفت دارند یا پوشیدن جوراب‌های معمولی ولی تنگ خودداری کنند.
15.سیگار نکشند.
16.در هر ویزیت پزشک پای آنها را معاینه کند.
17.زخم پای دیابتی یکی از مهم‌ترین عوارض این بیماری است تا جایی که شعار روز جهانی دیابت در سال 2005 «دیابت و مراقبت از پا» بود.
18.براساس تحقیقات در ایران 15 تا 20 درصد مبتلایان به زخم پای دیابتی، نهایتا نیاز به قطع عضو پیدا می‌کنند. این در حالی است که می‌توان از 50 درصد موارد زخم پای دیابتی پیشگیری کرد.