شیرین کننده های مصنوعی برای دیابتی ها ، خوب یا بد؟

شیرین کننده های مصنوعی و دیابت

به نظر میرسد شیرین کننده های مصنوعی با ایجاد طعم شیرینی بدون کالری، پاسخی به نیاز به کاهش وزن و پیشگیری از دیابت و مشکلات دیگر مرتبط با کالری می باشند. یک نوشابه 330 سی سی حدود 150 کالری وارد بدن شما میکند که تقریبا همه آن از شکر است. همین مقدار نوشابه رژیمی هیچ کالری به شما نمیدهد.

با این وجود انجمن قلب امریکا و انجمن دیابت امریکا در مورد مصرف زیاد شیرین کننده های مصنوعی به جای شکر که جهت جلوگیری از چاقی، دیابت و مشکلات دیگر استفاده میشود، هشدار داده اند.
شیرین کننده های مصنوعی موادی غیر مغذی با طعم شیرین هستند که کمک میکنند قند کمتری در برنامه غذایی خود مصرف کنیم بنابراین مقدار کالری که میخوریم را کم میکنند و به کاهش وزن و جلوگیری از دیابت و همچنین ریسک بیماریهای قلبی کمک میکنند. اما این مواد نیز همانند هر چیز دیگری باید با رعایت نکاتی مصرف شوند و نباید در مصرف آنها زیاده روی شود.

انواع شیرین کننده های مواد غذایی چیست؟

الف – شیرین کننده های مغذی (همان قندهای معمولی که کالری دارند)

انواع مختلف شیرین کننده های مغذی وجود دارند که همگی حاوی کربوهیدرات (به صورت قند) و در نتیجه کالری هستند. معمولا به این ترکیبات، شکر افزودنی گفته میشود که برای خوش طعم کردن مواد غذایی به آنها اضافه میشوند. ممکن است در فهرست ترکیبات محصولات غذایی که میخرید، شیرین کننده های مغذی را با یکی از عناوین زیر ببینید:

• گلوکز
• فروکتوز
• ساکروز
• مالتوز
• شربت، عسل، شیره و غیره

ب – پلیول ها یا الکل قند ها

یک گروه از شیرین کننده های مغذی، پلیول ها (polyol) هستند که در واقع الکل قند (الکل شکر) هستند. این مواد عبارتند از:

• اریتریتول
• ایزومالت
• مالتیتول
• مانیتول
• سوربیتول
• زایلیتول

این ترکیبات را میتوان به صورت طبیعی و یا مصنوعی تولید کرد. پلیول ها حاوی کربوهیدرات هستند و کالری دارند اما کالری شان کمتر بوده و تاثیر آنها بر قند خون کمتر از قند (ساکروز) می باشد.

لازم به ذکر است که الکل قند ها حاوی الکل اتانول که در نوشیدنیهای الکلی مصرف میشود، نیستند.

ج – شیرین کننده های مصنوعی

انواع مختلف شیرین کننده های مصنوعی وجود دارند که برخی از انواع مجاز آنها که به تایید نهادهای بهداشتی رسیده اند عبارتند از:

• اسپارتایم
• ساخارین (بر اساس قوانین سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا مصرف ساخارین به دو میلی گرم در هر اونس (حدود 28 گرم) مایعات، محدود شده است)
• سوکرالوز
• اسه سولفام پتاسیم
• سیکلامات (مصرف سیکلامات در امریکا به دلیل احتمال ایجاد سرطان در صورت مصرف با ساخارین در مطالعات آزمایشگاهی، ممنوع شده است)

برخی از محصولات از ترکیب دو نوع شیرین کننده مصنوعی ممکن است بهره برده باشند.

د- استویا

یک گروه نسبتا جدید از شیرین کننده های غیر مغذی، آن دسته از شیرین کننده های بدون کالری هستند که منشا طبیعی دارند مانند استویا. شیرین کننده به دست آمده از استویا 200 تا 300 برابر ساکروز شیرینی دارد.

استویا چیست ؟

مصرف استویا به تایید نهادهای بهداشتی رسیده است و بر خلاف شیرین کننده های مصنوعی و قند، میتواند مقدار گلوکز را ثابت نگه دارد و تحمل گلوکز را تا حد زیادی افزایش دهد. استویا در واقع یک شیرین کننده مصنوعی نیست چون از برگهای گیاه استویا به دست می آید.

قند به دست آمده از استویا در مقابل حرارت پایدار است و میتوان آن را در پخت و پز استفاده کرد. همچنین استویا مزیتهای زیر را دارد:

• افزایش تولید انسولین
• افزایش تاثیر انسولین بر غشای سلولی
• پایدار نگه داشتن قند خون
• خنثی کردن مکانیسم دیابت نوع دو و عوارض آن

ه- تاگاتوز

تاگاتوز یکی دیگر از شیرین کننده های طبیعی است که هنوز در حال بررسی می باشد. مطالعات مقدماتی نشان میدهند تاگاتوز ویژگیهای زیر را دارد:

1. میتواند به عنوان یک داروی ضد دیابت و ضد چاقی احتمالی عمل کند
2. میتواند قند خون را پایین آورد
3. در جذب کربوهیدراتها اختلال ایجاد میکند

در یک پژوهش در سال 2018 چنین نتیجه گیری شد که ممکن است در آینده تاگاتوز به عنوان یک شیرین کننده بدون عوارض مهم، مورد استفاده قرار بگیرد. اما برای این منظور هنوز تحقیقات بیشتری لازم است.

تفاوت شیرین کننده های مصنوعی و طبیعی چیست ؟

در مورد شیرین کننده های مصنوعی، برخی سوء برداشتها و اشتباهات در صنایع وجود دارد. مثلا برخی محصولات حاوی گیاه استویا بر چسب شیرین کننده طبیعی دارند اگر چه فراوری شده اند در حالی که برخی محصولاتی که قند به دست آمده از مواد طبیعی استفاده کرده اند برچسب شیرین کننده مصنوعی دارند مثلا سوکرالوز از ساکروز به دست می آید و شیرین کننده مصنوعی محسوب نمیشود اما ممکن است با این عنوان ذکر شود. بنابراین اگر به دنبال محصولی هستید که شیرین کننده مصنوعی داشته باشد یا نداشته باشد، باید ببینید شیرین کننده آن حاوی کربوهیدرات یا کالری است یا نه.

تاثیر شیرین کننده های مصنوعی بر بدن چگونه است ؟

اگر چه شیرین کننده های مصنوعی کالری ندارند و عوارضی نیز به نظر نمیرسد داشته باشند اما مصرف زیاد آنها معایبی نیز دارد:

واکنش بدن ما به شیرین کننده های مصنوعی پیچیده است. یک نگرانی در مورد این محصولات این است که کسانی که محصولات رژیمی حاوی شیرین کننده مصنوعی مصرف میکنند ممکن است به دلیل کمتر بودن کالری که میخورند، در کنارش با خاطری آسوده خوراکیهای پرکالری دیگر مصرف کنند. مثلا کسی که همیشه نوشابه معمولی را به تنهایی میخورده اکنون که نوشابه رژیمی به جای آن مینوشد در کنارش یک کیک نیز میخورد چون میداند نوشابه اش کالری ندارد. این باعث میشود عادت غذایی ناسالم در ما ایجاد شود.

همچنین این امکان وجود دارد که ذائقه ما تغییر کند. شیرین کننده های مصنوعی (غیر مغذی) قوی تر از قند های معمولی و شربت ذرت با فروکتوز بالا هستند. مقدار بسیار اندکی از این مواد طعم شیرینی ایجاد میکند (بدون این که کالری خاصی به شما بدهد). تحریک بیش از حد گیرنده های شیرینی در اثر مصرف مکرر این شیرین کننده های بسیار قوی ممکن است تحمل طعمهای پیچیده تر و ضعیف تر را در ما محدود کند.
این یعنی کسانی که در روزمره زیاد محصولات حاوی شیرین کننده مصنوعی مصرف میکنند ممکن است کم کم غذاهای شیرین معمولی مثل میوه ها برایشان کم مزه احساس شود و علاقه شان را به غذاهای غیر شیرین مانند سبزیجات از دست بدهند. به عبارت دیگر ممکن است مصرف زیاد شیرین کننده های مصنوعی باعث شود کم کم از خوردن غذاهای بسیار مغذی، سالم و سیر کننده خودداری کنید و بیشتر به سمت غذاهایی روی بیاورید که با شیرینی مصنوعی طعم دار شده اند و ارزش غذایی کمتری دارند.

شیرین کننده های مصنوعی یک مشکل دیگر نیز ممکن است ایجاد کنند. تحقیقات نشان میدهند این مواد ممکن است باعث شوند ما به تدریج ارتباط بین شیرینی و کالری را فراموش کنیم. در نتیجه ممکن است از لحاظ روانی راحت تر و بیشتر چیزهای شیرین بخوریم و دچار افزایش وزن شویم یا در معرض دیابت قرار بگیریم.

بررسی نتایج یک تحقیق جالب

داوطلبانی که در یک پژوهش در مطالعات قلب سن آنتونیو شرکت کرده بودند و بیش از 21 نوشیدنی رژیمی در هفته خورده بودند دو برابر گروه کنترل که نوشیدنی رژیمی نخورده بودند دچار اضافه وزن و چاقی شدند.

تحقیقاتی که بر روی حیوانات صورت گرفته است نشان میدهد شیرین کننده های مصنوعی ممکن است اعتیاد آور باشند. در پژوهشی که روی موشها صورت گرفت، گروهی از موشها در معرض کوکائین قرار گرفتند و سپس بین تزریق کوکائین یا خوردن ساخارین حق انتخاب به آنها داده شد، بیشتر این موشها ساخارین را انتخاب کردند.

آیا بهتر است بیماران دیابت به جای شیرین کننده های مصنوعی همان قندهای معمولی را مصرف کنند؟

توجه داشته باشید که قندها اگر به حد کنترل شده مصرف شوند بد نیستند. همین امر در مورد شیرین کننده های مصنوعی نیز صادق است. همه چیز بستگی به مقدار مصرف دارد.

اگر قند معمولی را به صورت میوه کامل که حاوی فیبر و مواد مغذی دیگر است مصرف میکنید مشکلی برایتان ایجاد نمیکند چرا که شاخص گلیسمی آنها معمولا پایین است و قند به تدریج جذب میشود در نتیجه قند خون ناگهان بالا نمیرود.

قند با غلظت بالا یا مقدار زیاد اگر مصرف شود گلوکز خون را ناگهان افزایش داده و میزان انسولین در بدن را بالا میبرد در نتیجه به تدریج حساسیت سلولها به انسولین کاهش می یابد. همچنین تری گلیسیرید، رادیکالهای آزاد و عوامل التهابی که همگی زمینه را برای دیابت فراهم میکنند، با مصرف زیاد قندهای معمولی افزایش می یابند.

آیا دیابتی ها میتوانند محصولات حاوی شیرین کننده مصنوعی به جای محصولات حاوی قند مصرف کنند؟

شیرین کننده های مصنوعی کم کالری یا بی کالری هستند و جایگزین خوبی برای قند محسوب میشوند. این مواد تاثیری بر قند خون نمیگذارند. در واقع اکثر شیرین کننده های مصنوعی free foods حساب میشوند و کالری یا کربوهیدرات خاصی ندارند که در محاسبه برنامه غذایی بیماران دیابت لازم به ذکر باشد.

اما به خاطر داشته باشید ترکیبات دیگر موجود در این محصولات ممکن است قند داشته باشند. بنابراین اگر میخواهید خوراکی خریداری کنید همه ترکیبات روی محصول را بخوانید و به صرف نداشتن شکر افزودنی تصور نکنید این محصول هیچ کالری ندارد.

همچنین حواستان به الکل قند ها از جمله مانیتول، سوربیتول و زایلیتول باشد. الکل قندها باعث افزایش قند خون میشوند اما بسیاری از افراد آنها را شیرین کننده مصنوعی میخوانند. همچنین در برخی افراد این ترکیبات باعث اسهال میشود.

نتایج تحقیقات در مورد تاثیر شیرین کننده های مصنوعی بر دیابت چگونه است؟

در پژوهشی در سال 2016، افرادی که وزن نرمال داشتند بیشتری مصرف کردند بیشتر از افرادی که اضافه وزن داشتند یا چاق بودند دچار دیابت شدند.

در پژوهش دیگری در سال 2014، مشخص شد این قندها مانند ساخارین میتوانند ترکیب باکتریایی روده را تغییر دهند. این تغییرات میتواند باعث عدم تحمل گلوکز شود که اولین قدم به سمت سندرم متابولیک و دیابت در افراد بزرگسال است.

در کسانی که دچار عدم تحمل گلوکز نمیشوند، شیرین کننده های مصنوعی به کاهش وزن یا کنترل دیابت میتواند کمک کند. اما جایگزینی با این شیرین کننده ها نیاز به کنترل و مدیریت مصرف دارد.

اگر میخواهید جایگزینی شیرین کننده مصنوعی با قند را به صورت دائمی و منظم دنبال کنید پیش از آن با پزشک مشورت کنید.

آیا بیماران دیابت میتوانند الکل قند (به جای قند معمولی) مصرف کنند؟

الکل قند ها ترکیبات طبیعی موجود در گیاهان و توتها هستند. بیشتر این قندها که در صنایع غذایی استفاده میشوند به صورت سنتزی (مصنوعی) درست میشوند. در بسیاری از محصولاتی که برچسب “بدون شکر افزودنی” خورده است، از الکل قند به جای قند های معمولی استفاده شده است. اما باید بدانید در واقع الکل قندها بر خلاف شیرین کننده های مصنوعی، کربوهیدرات دارند و ممکن است قند خون را بالا ببرند اگر چه تاثیر آنها بسیار کمتر از قندهای معمولی است.

مزیت های مصرف الکل قند به جای قند به صورت زیر است

• بدون انسولین متابولیزه میشود
• کمتر از شیرین کننده های مصنوعی و قندها شیرین است
• بخشی از آن در روده هضم میشود
• تاثیر تغییر ذائقه که در شیرین کننده های مصنوعی ممکن است اتفاق بیفتد را به دنبال ندارد.