نحوه مراقبت از پاهای افراد دیابتی

مراقبت از پاهای افراد دیابتی چگونه هست؟

مراقبت از پاهای افراد دیابتی  – اختلالهای پا یکی از دلایل شایع بسیتری شدن بیماران دیابتیِ بالای چهل سال در بیمارستان است. زخم پا در یک نفر از هر شش نفر در مدت زمان ابتلا به دیابت مشاهده می شود.

عوامل خطر در مورد  پاهای افراد دیابتی 

برای از عوامل در مورد مراقبت از پاهای افراد دیابتی به شرح زیر هست.

خاک و عرق پا پاهای افراد دیابتی 

دفعات شستشوی پاها باید با دفعات شستشوی صورت برابری کند. یعنی این که پاها، و بخصوص لای انگشتان، را باید هر روز با آب ولرم و صابون بشویید و آنگاه به دقت خشک کنید. هر روز جورابهایتان را عوض کنید. در هوای گرم این کار را بیشتر انجام دهید.

کفش های ناراحت

از وقتی کفش به صورت بخش جذابی از پوشش آدمی درآمد و جنبۀ محافظتی کفش تضعیف شد، پاها در معرض آسیب بیشتری قرار گرفتند. کفش خوب باید پاشنۀ معقولی داشته باشد و به شکلی طراحی شود که به هنگام راه رفتن از پا در نیاید (کفشهای بندی از این لحاظ بسیار مناسب اند)؛ پنجه راحتی داشته باشد و به انگشتان (چه از بالا چه از پایین) فشاری نیاورند و مهمتر از همه اولین بار که آنها را می پوشید احساس راحتی کنید. هرگز کفش تنگ نخرید. اگر کفشها، پایتان را ناراحت می کنند، فوراً آنها را از پا درآورید و اگر به هیچ وجه نتوانستید عیب آنها را برطرف کنید، هرگز آنها را نپوشید.

ریگ داخل کفش

در کشورهای گرمسیری، سیّاحان قبل از پوشیدن کفشهایشان به هنگام صبح، آنها را از لحاظ وجود مار کنترل می کنند. مبتلایان بهدیابت نیز باید مواظب سنگ ریزه در داخل کفش، جمع شدن آستر کفش، سوراخ یا ترک در زیر یا روی کفش، بلند بودن ناخن پا یا هر چیزی که موجب آزردگی پا می شود، باشند.

کوتاه کردن غیر صحیح ناخن ها افراد دیابتی

ناخنهای انگشتان پا را طوری بگیرید که از ناخن نوک یا تیزی باقی نماند. ناخنها را طوری کوتاه کنید که در گوشت فرو نروند. بهترین زمان کوتاه کردن ناخنها بعد از استحمام است، اما هرگز آنها را از ته نگیرید. اگر گرفتن ناخنها با قیچی برایتان دشوار ا ست، از ناخنگیر استفاده کنید. هرگز نگذارید که ناخنها بیش از حد بلند شوند یا در انگشتهای دیگر فرو روند.

میخچه

برای خارج کردن میخچه ها هرگز با ابزار گوناگون به جان آنها نیفتید و از چسبهای مخصوص میخچه نیز استفاده نکنید. به پزشک متخصص بیماریهای پا مراجعه کنید.

کش جوراب

برخی از سالمندان از کشهای محکم برای نگه داشتن جورابها استفاده می کنند. این کار موجب مختل شدن جریان خون در بدن می شود و باید از بستن آنها خودداری شود.

پوست سخت و خشک

در صورت مشاهدۀ خشکی و سختی در پوست قسمتی از پا، در کفشها به دنبال علت بگردید. پوست سخت آن قسمت را بسابید (هرگز آن قسمت را نچینید.) و بعد کرم پا بزنید (در صورت نداشتن کرم پا، کرم دست مصرف کنید) تا پوست نرم شود. هرگز نگذارید که پوست خشک شود؛ همچنین، مالیدن بیش از حد کرم به پا احساس ناخوشایندی ایجاد می کند.

راه رفتن با پای برهنه

این کار اصلاً درست نیست زیرا کف پاها شدیداً سخت و کثیف، و بعد از آن آزرده و زخم می شوند. اگر به بیماری اعصاب (نوروپاتی) مبتلا هستید، خطر خاصی شما را تهدید می کند. کفشها را برای محافظت از پاها ساخته اند کفش بپوشید.

پای ورزشکاران (عفونت قارچی پا) در افراد دیابتی

مراقبت از پاهای دیابتی  – در این بیماری تاولهای آبدار در بین انگشتان پا ایجاد می شود. از طریق این تاولها ممکن است عفونتهای دیگر به جریان خون وارد شود. پزشک در صورت مشاهدۀ این نوع عفونتها پماد یا گردی به شما می دهد و می توانید آنها را از داروخانه بخرید و طبق دستور تا آخر دوره مصرف کنید، حتی اگر تمام علائم بیماری از بین رفته باشد. اگر فردی مستعد ابتلا به این نوع عفونت باشد، متخصصان به او توصیه می کنند برای شستشوی مرتب لاب انگشتان الکل کند. تا از عفونت مجدد جلوگیری شود. این کار، باعث سخت شدن پوست پا می شود.

نوروپاتی (بیماری اعصاب) ناشی از دیابت

چون نوروپاتی حسهای درد، گرما و سرما و لامسه را کاهش می دهد، مبتلایان به نوروپاتی بیشتر در معرض آسیب قرار دارند و جراحات وارده به آنها دیرتر معلوم می شود. یک ساییدگی کوچک در پا که فرد سالم را وادار می کند، کفشهایش را عوض کند روزها طول می کشد تا در افراد مبتلا به نوروپاتی خود را نشان دهد. ممکن است یک کیسۀ آب گرم بدون آن که فرد مبتلا به دیابت متوجه شود، او را بسوزاند. در صورت لزوم، بهتر است، طبق دستور، از پتوی برقی استفاده کنید. اگر پا جراحت داشته باشد، عفونت ممکن است به درون بدن راه یابد و قبل از درمان وضع وخیمی پیدا کند، زیرا درد ناشی از آن محسوس نیست.

اگر از ابتلای خود به نوروپاتی آگاه هستید، هر شب، هنگام شستن پاها، آنها را از لحاظ ساییدگی و زخم کنترل کنید. اگر خم شدن برایتان دشوار است از آینه کمک بگیرید.

بیماری شریان ها در مبتلایان به دیابت

تصلب شرایین (گرفتگی شریانها) در ساق پا، آهنگ گردش خون در پاها را کاهش می دهد. یعنی، التیام زخمهای پا کُند و پاها در برابر سرما آَسیب پذیر خواهند بود. رگهای کوچکتر پاها نیز ممکن است دچار گرفتگی شوند و گردش خون در پاها دچار اختلال بیشتری شود. لنگیدن متناوب، کم شدن رویش مو روی ساق پا و سردی پاها، از علائم ضعف گردش خون اند. نکتۀ دیگر این که، اگر با انگشت روی پا فشار آورید و بعد انگشت را بردارید، یا اینکه اگر پا را بالا ببرید و بعد پایین بیاورید، تغییر رنگ پوست بسیار کند خواهد بود.

اگر  گردش خونتان کُند است، پاهایتان را در زمستان گرم نگه دارید- من شاهد سرمازدگی در دو نفر بوده ام. پوشیدن کفش و جوراب گرم (مثلاً کفش با آستر پشم گوسفند) بسیار سودمند خواهد بود. به عوامل خطر در فصل 9 توجه کنید. سیگار را ترک کنید.

آرتروپاتی ( بیماری مفصل ) در افراد دیابتی

گهگاه بیماری مفصل در دیابتی ها جلب توجه می کند. هرچند، اگر به بیماری مفاصل انگشتان دست دچار شوید، انگشتان پایتان نیز ممکن است بیمار شوند. سختی انگشتان پا ممکن است احتمال ساییدگی را در آن ها بالا ببرد. مطمئن شوید که کفشها از بالا و پهلوها به انگشتان پا فشار نمی آورند و انگشتان پا باید در داخل پا آزاد باشند.

شیروپودی یا پودی آتری

هر فرد مبتلا به دیابت باید یک پزشک متخصص بیماریهای پا داشته باشد. اگر هیچگونه بیماری در پاها ندارید، پزشک متخصص شما را یاری می کند تا همچنان پاهایتان را بخوبی حفظ کنید. اگر اختلالاتی در پاها دارید، پزشک شما را یاری می کند تا آنها را چاره  کنید و از بازگشتشان جلوگیری شود. باید به طور مرتب در فواصل زمانی معین نزد متخصص پا بروید.

اگر عضلات و مفاصلتان خشک و دردناک اند، یا دچار اختلالهای بینایی هستید، بهتر است به متخصص پا مراجعه و مشکلات پاهای خود را برطرف کنید. خوب است که در هر لحظه که اراده می کنید، بتوانید با پزشک متخصص پا تماس بگیرید و در موارد اضطراری فوراً به نزد او بروید.

زخم های پا در افراد دیابتی

نحوه مراقبت از پاهای افراد دیابتی – در معدودی از مبتلایان به دیابت، زخمهای پا باعث بستری شدن آنها در بیمارستان به مدت چند ماه می شود. این زخمها با جراحتهای کوچکی شروع می شوند که بعد عفونی می شوند یا در جاهایی از پا هستند که دائماً در معرض ضربه دیدن یا ساییدگی قرار دارند.

این زخمها تدریجاً بزرگ و دچار عفونتهای مزمن می شوند. این زخمها ممکن است عمیق شوند یا بافتهای نرم اطراف خود را عفونی (سلولیت) کنند و گاهی ممکن است آبسه (دُمل) های عمیق ایجاد کنند. به ندرت ممکن است عفونت ناشی از زخم پا چنان شدید شود که زندگی شخص به خطر افتد و قطع عضو ضرورت یابد.

این حرفها وحشت برانگیزند اما باید به خاطر داشت که با مراقبت صحیح می توان مانع به وجود آمدن این زخمها شد. با مشاهدۀ هر چیز غیرعادی در پا- بریدگی، خراش، بی رنگ شدن یا تاول- فوراً با پزشک تماس بگیرید. در صورت بریده شدن پوست، بلافاصله آن را با پنبه یا گاز استریل و آب تمیز کنید. بلافاصله بریدگی را با گاز استریل خشک کنید و گاز استریل نچسب [گاز پارافین] روی آن بگذارید و آن را ببندید. در صورت امکان از مصرف نوارهای چسب برای نگهداری پانسمان خودداری کنید و اگر چاره ای جز آن ندارید، دست کم نوارهایی را مصرف کنید که حساسیت زا نیستند. با این کار زخم تمیز می ماند. زخم را طبق دستور پزشک تمیز و پانسمان کنید تا کاملاً التیام یابد.مو

موارد مهم در مورد نحوه مراقبت از زخم پاهای افراد دیابتی

از مصرف داروهای ضدعفونی کنندۀ تجاری خودداری کنید مگر آنکه پزشک توصیه کرده باشد، این داروها پوست افراد مبتلا به حساسیت پوستی را تحریک می کنند. سعی کنید علت آسیب را بیابید و از تکرار آن جلوگیری کنید.
اگر آسیب وارده به پای شما معلول ساییدگی است یا ساییدگی ناشی از کفش موجب تشدید آن می شود، از پوشیدن کفشهایی که این اختلالها را تشدید می کنند،  خودداری کنید. یاری جُستن از پزشک متخصص پا مشکلات را کاهش و دردها را تسکین می دهد.

زخمهای تثبیت شده در مدت زمان طولانیتری التیام می یابد. این نوع زخمها را باید هر روز یک بار (و در برخی موارد روزی دو بار) تمیز و پانسمان کرد؛ البته این کار را باید فرد واردی انجام دهد. خود یا یکی از بستگانتان ممکن است این کار را انجام دهید، مشروط بر این که نحوۀ انجام دادن این کار را آموخته باشید. تمام بافتهای مرده را باید از محل زدود تا فقط بافتهای زنده باقی بمانند (در صورت دردناک بودن می توانید قبل از این کار یک قرص مسکن بخورید).

در صورت وجود التهاب سلولی، درمان با داروهای ضد میکروبی ضرورت دارد. مواد چرکی داخل دُمل ها را باید از طریق عمل جراحی تخلیه کرد. زخم، در طول مدت التیام یافتن، نباید هیچ گونه ضربه ای ببیند یا ساییده شود. یعنی، اگر محلِ زخم کف پاست یا کفش، با آن در تماس است، باید در مدت زمان التیام یافتن زخم از راه رفتن روی آن پا یا پوشیدن کفش خودداری کنید. شاید لازم باشد در رختخواب بمانید، از گچهای مخصوص استفاده کنید یا کفش مخصوص به پا کنید. بهتر است وقت بگذارید تا زخم کاملاً  التیام یابد. وسوسه نشوید که روی پای زخم شده راه بروید.

عفونت ممکن است کنترل گلوکز خون را مختل کند. قند خون را  چهار بار در روز اندازه گیری کنید و به کمک مشاور دیابت درمان لازم را انجام دهید تا گلوکز خون در حد طبیعی باقی بماند.

کفش های مخصوص افراد دیابتی

اگر به نوروپاتی مبتلا هستید یا آثار وارد آمدن فشار در پاهایتان مشهود است، با انگشتان پاهایتان از شکل افتاده یا به آرتروز یا برآمدگی کیسۀ زلالی در بند اول انگشت پا مبتلایید، یا قبلاً دچار زخم پا بوده اید، استفاده از کفشها و کفیهای مخصوص احتمالاً برایتان سودمند است. این کفشها را می توان سفارش داد و طوری دوخته می شوند که هیچ گونه فشاری به پا نیاورند و کاملاً راحت باشند.

جمع بندی در مورد نحوه مراقبت از پاهای افراد دیابتی

• ناراحتیهای پوستی و مفاصل در مبتلایان به دیابت شایع است، اما به ندرت مشکل آفرینند.
• مراقب پوست خود باشید. درمان کورکهای شدید یا عفونتهای پوستی و برفک ممکن است به توجه پزشک نیاز داشته باشد و با درمان به سرعت بهبود می یابند.
• ممکن است بعد از تزریق مکرر انسولین در یک محل برجستگیها و فرورفتگیهایی روی پوست ظاهر شوند. تزریقهای انسولین را در محلهای مختلف بدن انجام دهید.
• مفاصل بدن را انعطاف پذیر نگه دارید.
• اگر پاهایتان کرخت اند، بدانید که در این صورت، سخت ترین آسیبها ممکن است ناراحتتان نکند. مبتلایان به دیابت باید مراقب پاهای خود باشند. در صورت آسیب دیدن حتماً با پزشک تماس بگیرید.
• پاهایتان را هر روز بشویید و خوب خشک کنید و از لحاظ وجود ترک و آسیب آنها را کنترل کنید.
• با مشاهدۀ هر پدیدۀ غیرعادی در پاها فوراً با پزشک متخصص تماس بگیرید.
• کفشهایتان را با دقت انتخاب کنید. کفشهایتان باید از لحظۀ خرید راحت باشند. هر بار قبل از پوشیدن کفشها، آنها را وارسی کنید (قضیه مارها را در کشور گرمسیری به خاطر بیاورید!)
• هر روز جورابهای تمیز بپوشید. در صورت لزوم کفشهای مخصوص به پا کنید.
• ناخنهای پا را صاف و کوتاه کنید بدون آنکه لبه های تیزی داشته باشند. در صورتی که گرفتن ناخنها برایتان دشوار است، از پزشک متخصص کمک بخواهید.
• مرتباً به نزد پزشک متخصص بروید.

[1] . chiropody: تخصص در بیماری پا. معادل امریکایی این واژه podiatry است.مراقبت از پاهای دیابتی