نحوه مراقبت از سالمندان دیابتی

مراقبت از سالمندان دیابتی چرا مهم هست ؟

مراقبت از سالمندان دیابتی – تعداد افرادی که با داشتن نیم قرن سابقۀ دیابت، در دهه های هفتاد، هشتاد یا نود عمر خود سرحال و فعال اند، رو به افزایش است. با این حال، برخی افراد که چهل یا پنجاه سال از عمر بیماری دیابت آنها می گذرد، چه بسا باید مشکلات مربوط به آسیب بافتی ناشی از دیابت و مشکلات مربوط به افزایش سن را بپذیرند. ابتلا به دیابت در سنین بالا نیز شایع است. به طور کلی، شیوع دیابت در افراد سالمند در حدود 8 درصد است.

تشخیص دیابت در سالمندان

نشانه های بیماری دیابت در سالمندان کمتر از افراد کمسال مشهود است. سالمندان معمولاً دچار تشنگی شدید یا پولیوری (ترشح مقدار فراوان ادرار) نمی شوند، اما ممکن است ناخوش احوال و بی حال باشند یا ممکن است به رغم میل طبیعی به غذا، وزنشان بتدریج رو به کاهش نهد. در افراد مسنِ مبتلا به دیابت در صورت داشتن عفونتهای میکروبی و ویروسی، دورۀ بهبودی طولانیتر خواهد بود. در این افراد، ممکن است بعد از ماهها یا سالها آسیب بافتی ناشی از افزایش قندخون، دیابت تشخیص داده شود. آزمایش ادرار از لحاظ قند خون بسیار ساده است و وقت بسیاری نمی برد و باید جزء معاینه افراد سالمند ناخوش به شمار آید.

درمان برنامه غذایی برای سالمندان دیابتی

«ترک عادت موجب مرض است.» اما دقیقاً هم این طور نیست. البته در این گفته حقایقی هم وجود دارد. شاید تغییر دادن عادات غذای بعد از هفتاد سال برای افراد دشوار باشد. هرگز سعی نکنید عادت غذایی خود را یکباره تغییر دهید. اولین گام را باید از تغییر دادن قندِ چای، دسر و غذاهای شیرین مورد مصرف آغاز کرد و به جای آن باید شیرین کننده های مصنوعی مصرف کنند. از خوردن غذاهای شیرین دیگر اجتناب کنید. بیسکویتهای پُرفیبر (پرالیاف) ساده را به جای انواع قندی آنها مصرف کنید. سعی کنید لوبیای بیشتری مصرف کنید. گاهی سوپ عدس بخورید. بتدریج سعی کنید نان سفید را از برنامۀ غذایی خود حذف و نان کامل را جایگزین آن کنید.

مصرف فراوان مواد غذایی پُرفیبر ممکن است در افرادی که معمولاً غذاهای زودهضم- غذاهایی که مدت کمتری در دستگاه گوارش می ماند- می خورند، سوءهاضمه ایجاد کند و پُرباد باشد؛ از این رو، بهتر است تندروی نکنید. شاید تغییر دادن تمام جزئیات برنامۀ غذایی شش ماه طول بکشید، به گونه ای که یک فرد سالمند بتواند «برنامۀ غذایی دیابتی» داشته باشد. بهتر است به جای پس فرستادن غذاها یا رد کامل رژیم غذایی توصیه شده قدری صبور باشید.

قرص های خوراکی کاهنده قندخون

80 یا 90 درصد کسانی را که بیماری دیابت آنها بعد از شصت سالگی تشخیص داده شده است، می توان بدون مصرف انسولین با موفقیت درمان کرد. البته وقتی مراقبت از سالمندان مطرح است، این کار در مبتلایان به دیابت یقیناً ساده تر است، اما نباید پزشک را- به رغم مشکلات ناشی از تجویز انسولین- از تجویز انسولین برای کسانی که واقعاً به آن نیاز دارد باز داشت. به علاوه، ممکن است در مواقع وخامت حال بیمار، موقتاً به او انسولین تزریق شود.

برخی سالمندان ذهن و حافظۀ آشفته ای دارند و شاید طبق دستور نتوانند دارو مصرف کنند یا شاید زمان مصرف آن را به یاد نیاورند و یک دُز دارو را دوباره مصرف کنند. جعبه های خاصی برای مشخص کردن مقدار و زمان مصرف داروها یافت می شود. در صورت نیاز می توانید خودتان از جعبه های مقوایی یا پلاستیک، مشابه آن را برای خود بسازید. مقدار داروی مورد نیاز در هر روز یا هر هفته را در آن قرار دهید. مطمئن باشید که در صورت نیاز بدون زحمت می توانید قرصها را از آن خارج کنید.

در مورد این که کدام قرصهای خوارکیِ کاهندۀ قند خون برای سالمندان مناسب اند، میان متخصصان مجادله و بحث جریان دارد. با بالا رفتن سن، ممکن است  کارایی بدن برای تجزیه داروها کم شود و بدن نتواند کاملاً از وجود داروها پاک شود. داروهایی که بسیار کُنداثرند، مثل کلرپروپامید[1] و داروهای میان اثر تا کُند اثر، مثل گلی بنکلامید، چند روزی طول می کشد تا کاملاً از بدن پاک شوند. یعنی، گاهی ممکن است اُفت قند خون ساعتها یا حتی روزها باقی بماند و یا حتی بعد از درمان با غذا یا گلوکز بازگردد. بسیار اهمیت دارد که به یاد داشته باشید داروهای خوراکی کاهندۀ قند خون احتمالاً مقدار انسولینی را که در پاسخ به غذا از لوزالمعده رها می شود

افزایش می دهند. از این رو، غذایی که برای مقابله با اُفت قندخون به بیمار داده می شود ممکن است موجب رها شدن بیش از حد انسولین و در نتیجه «افت مجدد قندخون» شود. چارۀ  کار این است که قندخون کنترل شود و غذا و گلوکز به بیمار داده شود. در چنین مواردی، در بریتانیا، داروهای سولفونیل اورۀ تنداثر مثل تولبوتامید[2] یا گلی پیزید[3]تجویز می شوند که می توان به مقدار کم و چندین مرتبه مصرف کرد؛ مصرف داروی سولفونیل اوره قبل از خواب اصلاً به صلاح نیست، مگر آنکه پزشک متخصص بر مصرف آن به این روش تأکید داشته باشد.

هر چه سن بالاتر باشد، احتمالاً داروی بیشتری باید مصرف شود. این داروها ممکن است با یکدیگر تداخل کنند یا تحمل گلوکز را تغییر دهند. از آنجا که سالمندان معمولاً به نزد پزشکان متعدد می روند، بهتر است داروهای خود را به آنها نشان دهند.

هر فرد سالمند باید نوشته ای حاوی اطلاعات زیر همراه داشته باشد:

• بیماریهای فعلی و قبلی و عملهای قبلی
• قرصها، داروها و آمپولهایی که فعلاً مصرف می کند، درمانهای پوستی و چشمی؛ داروهایی که نسبت به آنها حساسیت دارد.
• فرد سالمند باید این اطلاعات را در هر زمان به تمام پزشکانی که مراجعه می کند، بویژه هنگام فوریتهای پزشکی، ارائه دهد.

درمان با انسولین در سالمندان دیابتی

بسیاری از سالمندان آمپولهای انسولین را خودشان تزریق و مقدار انسولین مورد نیاز را تعیین می کنند. کار با قلم های انسولین راحت تر از کار با سرنگ و انسولین داخل شیشه است. با همۀ اینها، برخی سالمندان مشکلات دید، کند بودن و قوه درک دارند. مشکلات دید از جمله آب مروارید یا بیماری شبکیه در دیابتی ها مانع می شوند که فرد خطوط نازک روی سرنگ انسولین را ببیند. ابزارهایی برای حل این مشکل یافت می شوند. به کمک بعضی از این ابزارها می توان انسولین را در حد نیاز داخل سرنگ کرد.

به هنگام کار با برخی سرنگهای مخصوص بیماران دیابتی، به ازای هر دو واحد انسولین یک صدای تق به گوش می رسد. به کمک ذره بین بزرگی که به لبۀ میز یا قفسه ای بسته شده است، می توان تقسیمات روی سرنگ یا حبابهای هوای داخل سرنگ را مشاهده کرد. برخی ابزارهای درشتنما روی سرنگ و برخی دیگر روی شیشه انسولین نصب می شوند یا درِ شیشه را نگه می دارند تا وارد کردن سوزن به داخل شیشه راحت تر باشد. این ابزارها همچنین به افرادی که بر اثر التهاب مفاصل انگشتان سختی دارند، یا هماهنگی حرکات در آنها مختل شده است یا دستهای آنها لرزش دارند، سودمندند.

برخی سالمندان نمی توانند انسولین موردنیاز را به داخل سرنگ بکشند ولی هنوز قادر به تزریق آمپول هستند. در چنین مواردی، پرستار یا یکی از اعضای خانواده می تواند انسولین موردنیاز روزانه یا هفتگی را در سرنگهایی آماده کند تا در یخچال نگهداری و مصرف شوند. در صورت متفاوت بودن مقدار موردنیاز صبح و شب، سرنگها را باید کاملاً مشخص کرد. با این کار همچنین می توان اطمینان یافت که فرد سالمند خانواده انسولین خود را تزریق کرده است یا خیر- در صورت وجود سرنگ پُر می توان فهمید که هنوز انسولین تزریق نشده است! قلمهایی که مغزیِ انسولین قابل رؤیت دارند برای کسانی که فراموش می کنند انسولین تزریق کرده اند یا خیر، سودمندند. روش دیگر، علامت زدن روی یک جدول است. با همه اینها، اگر کسی بسیار فراموشکار است

باید پرستار، دوست یا یکی از اعضای خانواده تزریق انسولین را برای او یک یا دو بار در روز انجام دهد تا از تزریق آن اطمینان حاصل شود. خشکی مفاصل، محلهای تزریق انسولین را که فرد سالمند می تواند تزریق کند محدود می کند. سالمندان معمولاً انسولین را به رانها یا شکم تزریق می کنند اما چرخش لازم برای تزریق انسولین به عضلۀ سرین برای آنها نامیسر، و تزریق به بازو نیز برایشان دشوار است. تکرار می کنم، اگر کسی به دلیل ضعف و ناتوانی جسمانی قادر به تزریق انسولین نباشد باید کس دیگری این کار را برایش انجام دهد.

برنامۀ درمانی با انسولین به تفکر نیاز دارد، اگر کشیدن انسولین به درون سرنگ یا تزریق آن برای فرد سالمند مشکل باشد، باید ساده ترین رژیم مؤثر انسولین برای این فرد تجویز شود. مصرف روزی یکبار انسولین از روزی دوبار آن آسانتر است، اما گاهی با این کار نتیجۀ مطلوب حاصل نمی شود. انسولین بسیار کند اثر، مانند اولتراتارد[4]،

فعالیت زمینه ای برای بیست و چهار ساعت ایجاد می کند و در برخی افراد می تواند همراه با انسولین تنداثر تزریق شود. با همۀ اینها، پاک شدن آن از بدن چندین روز طول می کشد، اگر قند خون در فرد سالمندی به هنگام شب، بعد از فعالیتی غیرمنتظره یا نخوردن یک وعده غذا، پایین افتد، ممکن است به مدت طولانی قند خون او پایین بماند، زیرا انسولین ساعتها در بدن او باقی می ماند. از سوی دیگر، انسولین بسیار تنداثر اگر قبل از خوردن یک وعده غذا که به دلایلی به تأخیر افتاده یا فراموش شده است تزریق شود،

شاید قندخون را شدیداً پایین آورد، اگرچه ممکن است انسولین به سرعت از بدن پاک شود. با مصرف مخلوط آمادۀ انسولین به نسبتهای معین، مثلاً 30 درصد انسولین تنداثر و 70 درصد انسولین میان اثر، کشیدن نسبتهای مختلف انسولین به داخل سرنگ و مخلوط کردن آنها نیازی نخواهد بود. در حال حاضر، مخلوطهای چنین انسولینی در بازار یافت می شوند؛ این مخلوطها در افرادی که نوع غذا و فعالیتشان در هر روز مشابه است، قندخون را بخوبی کنترل می کنند. به احتمال زیاد این مخلوطها را دو بار در روز باید تزریق کرد.

در درمان با انسولین هیچ نوع برنامه واحدی برای همه وجود ندارد- انسولین موردنیاز هر نفر را باید جداگانه تعیین و تنظیم کرد.

آزمایش قند خون در سالمندان دیابتی چگونه باید باشد ؟

آسانترین راه خبرگیری از گلوکز، آزمایش ادرار به کمک نوارهای آزمایش است. نوار آزمایش را می توان در جریان ادرار گرفت و در زمان مناسب عدد مربوط به آن را خواند (بیشتر سالمندانی که دید سالمی دارند می توانندآن را بخوانند). اگرچه این آزمایش ایدۀ کلی در مورد قند خون به شما می دهد و احتمالاً بهتر از آزمایش نکردن است، در سالمندان آستانۀ دفع گلوکز کلیه بالاست. یعنی، وقتی که گلوکز در ادرار یافت شود، غلظت گلوکز خون بیشتر از حد طبیعی خواهد بود. اگر آستانه دفع گلوکزکلیه مشخص باشد، آزمایشهای ادرار همچنان سودمند و یقیناً از آزمایشهای خون ساده تر خواهند بود.

نتایج آزمایشها را باید در دفترچه ای ثبت کنید و بدانید که در چه زمان به کمک احتیاج دارید. با مشاور دیابت خود در این باره صحبت کنید. به طور کلی، اگر گلوکز ادرار سه روز متوالی دو درصد یا بیشتر بالا باشد یا به مدت یک هفته بیشتر از یک درصد باشد، باید از پرستار یا پزشک کمک بخواهید. اگر فرد از سالمندان دیابتی احساس ناخوشی می کند، فوراً به پزشک اطلاع دهید و تقاضای کمک کنید. منفی بودن  جواب آزمایشهای ادرار به طور مرتب، ممکن است نشانگر آن باشد که مقدار انسولین یا قرصهای کاهندۀ قندخون را باید کم کرد.

نابینایان به کمک وسیله ای که درجات افزایش قند ادرار را با بوق مخصوص نشان می دهد، می توانند از وضعیت قند ادرارشان باخبر شوند.

آزمایش قندخون در سالمندان دیابتی

این آزمایش بهترین راهنما برای دانستن وضعیت قندخون است، اما اگر به روش صحیح انجام نشود، چیزی جز تلف کردن وقت و زحمت نیست. با اشتیاقی که امروزه برای خبرگیری از وضع قندخون در میان افراد وجود دارد، نحوۀ اندازه گیری قند خون به افراد سالمند آموزش داده می شود؛ عده ای ساعتها وقت صرف به دست آوردن نتایجی می کنند که نه نتایجی درستی اند و نه برای آنها قابل فهم است.

بسیار مهم است که فردی که به طور مرتب قند خون خود را اندازه گیری می کند، هر از گاهی روش کار خود را کنترل کند (این کنترل شامل پزشکان و پرستاران نیز می شود). اگر سالمندی نتواند قند خونش را اندازه گیری کند، باید کس دیگری- بستگان، دوست، یا پرستار- این کار را برایش انجام دهد.

این کار باید دست کم هفته ای یکبار و اگر ناخوشی یا چیز غیرعادی وجود داشته باشد، بیشتر از یکبار در هفته انجام شود. چهار اندازه گیری در یک روز هفته سودمندتر، اما دشوارتر و پرزحمت تر است.

غلظت قند خون فرد سالمند مبتلا به دیابت چگونه باید باشد؟ در هر فرد مبتلا به دیابت باید قند خون، مستقل از سن این فرد، در محدودۀ طبیعی باشد. با همۀ اینها، افرادی که قند خون طبیعی دارند بیشتر در معرض افت قندخون قرار دارند تا افرادی که غلظت قند خون آنها بیشتر از حد طبیعی است.

فرد جوان معمولاً در مقایسه با فرد سالمند حملات ناشی از افت قند خون را سریعتر شناسایی و درمان می کند. بدن شخص جوان تغییرات گردش خون را که همراه با افت قندخون رخ می دهد بهتر تحمل می کند. بویژه، بر اثر افت قندخون در جریان خونِ مغز تغییراتی را براحتی بپذیرند. سالمندی که تنها زندگی می کند، ممکن است بر اثر افت قندخون زمین بخورد یا بیهوش شود.

پایین بودن سطح قندخون موجب لرزیدن شخص می شود؛ از این رو، در افرادی که قند خونشان پایین می آید، ممکن است دمای بدن نیز پایین بیاید. در افراد سالمند ممکن است بدون پایین آمدن قند خون نیز دمای بدن پایین بیاید، زیرا نسبت به افراد کمسال تر از خود کمتر قادرند خود را در هوای سرد، گرم نگه دارند. گرچه درمان هر فرد دیابتی با فرد دیگر متفاوت است، مطلوب آن است که نوعی تعادل قندخون برای جلوگیری از آسیب بافتی در همۀ افراد دیابتی ایجاد شود.

من معمولاً توصیه می کنم که بیماران غلظت قندخون را بین 6 و 10 میلی مول در لیتر (108 و 180 میلی گرم در دسی لیتر) نگه دارند و اگر هم از گاه به 13 میلی مول در لیتر (234 میلی گرم در دسی لیتر) برسد، چندان نگران کننده نیست. اما اگر غلظت قندخون همواره بیشتر از 10میلی مول در لیتر باشد، قدری نگران کننده است (و باید درمان پایین بودن قند خون یا حرکات ورزشی را افزایش دهیم یا جیرۀ غذایی را کم کنیم). من همچنین مایلم از حمله های افت قندخون یا کم بودن سطح قند خون تا 4 میلی مول در لیتر (72 میلی گرم در دسی لیتر) در بیمار مطلع باشم. میزان قندخون مطلوب برای شما چیست؟

 قند خون بالا ( هیپرگلیسمی ) در سالمندان

بالا بودن سطح قند خون موجب بی حالی (فقدان انرژی) و بروز مشکلات ذهنی می شود. با همۀ اینها، برخی سالمندان سطوح فوق العاده بالای قند خون را بدون داشتن شکایت چندانی به خوبی تحمل می کنند. نشانه های افزایش قند خون عبارت اند از: نیاز مکرر به دفع ادرار یا بی اختیاری در دفع ادرار و تشنگی آشکار. کسانی که قند خونشان بالاست بتدریج وزن کم می کنند. سالمندان بسادگی دچار کم آبی (کم شدن مایعات بدن) می شوند و همین باعث می شود که خسته، خواب آلود یا گیج و آشفته باشند.

چه بسا ممکن است نتوانند مایعات کافی بنوشند تا کم شدن آب بدن از طریق دفع ادرار را جبران کنند. همچنین، اگر سطح قندخون در فردی مثلاً 20 میلی مول در لیتر (360 میلی گرم در دسی لیتر) باشد، عفونت ویروسیِ بسیار جزئی آن را براحتی به 30 میلی مول در لیتر (540 میلی گرم در دسی لیتر) می رساند و در نتیجه موجب بروز کم آبی و اختلالات اساسی در ترکیب شیمیایی خون می شود و به اغما فرو می روند. از این رو، بسیار مهم است که قند خون را مرتباً اندازه گیری و در صورت افزایش میزان آن در خون فوراً اقدام کرد.

وقتی به درمان با انسولین یا قرصهای کاهندۀ قند خون عادت کردید، خود به تنهایی می توانید نوسانهای جزئی قندخون را شناسایی کنید. سعی کنید نشانه های کلیدی ناشی از مشکلات دیابتی را در سالمندان تحت مراقبت، قبل از این که کار از کار بگذرد، بشناسید.

کمی قند خون در سالمندان

نشانه های هشداردهندۀ کمیِ قند خون در بسیاری از سالمندان و افراد جوان یکسان است. با وجود این، ممکن است شدت نشانه های هشدار دهنده با افزایش سن کم شود یا نشانه ها تغییر کنند. سالمندان بیشتر مایلند داروهای قدیمی مثل بتابلوکرها مصرف کنند؛ این داروها نشانه های هشداردهنده کمیِ قندِ خون را تعدیل می کنند. در سالمندان نیز همچون جوانان، غلظت قند خونی که در آن نشانه های هشدار دهنده ظاهر می شوند از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از سالمندان ممکن است هنگامی که قند خونشان بین 3 و 4 میلی مول در لیتر (54 و 72 میلی گرم در دسی لیتر) است، ناخوش شوند، و برخی دیگر ممکن است کم شدن قند خون را تا 2 میلی مول در لیتر (36 میلی گرم در دسی لیتر) تحمل کنند بدون آنکه شکایتی داشته باشند.

ممکن است نشانه های آغازِ حملۀ افت قندخون را در شخصی که خوب می شناسیم، شناسایی کنیم. این نشانه ها ممکن است اغتشاش شعور یا فراموشی باشند- در واقع با مشاهدۀ این نشانه ها در شخص دیابتی باید به کمیِ قند خون بیندیشیم. نشانه های افت قندخون ممکن است اندکی رنگ پریدگی یا عرق ریزی، تحریک پذیری یا «لجاجت» یا کُندی چشمگیر در ارائۀ واکنش باشد. در فردی که همواره دچار آشفتگیهای فکری است، یا همواره رنگ پریده است، مشکل کمیِ قند خون را ممکن است به صورت معین کردن یک تغییر شناسایی کرد؛ در صورت نگرانی، قند خون را اندازه گیری کنید. اگر نمی توانید قندخون را اندازه بگیرید اندکی قند یا گلوکز به او بخورانید و آثار آن را مشاهده کنید. بخصوص گلوکزهای ژله ای آماده بسیار سومندند.

فرد سالمند فراموشکار ممکن است یک وعده غذا نخورد یا شاید اصلاً غذایی آماده نکند، از این رو بهتر است اوضاع را تحت نظر داشته باشید. انجام دادن حرکاتی که فرد بدانها عادت ندارد- سفر تفریحیِ خاص یا کارهای فوری در منزل- ممکن است به پایین آمدن قند خون کمک کند. در هوای آفتابی که معمولاً سالمندان وسوسه می شوند کارهای باغبانی انجام دهند، چنین  حالتی رخ می دهد.

بسیار مهم است که به یاد داشته باشیم در هوای سرد خطر مضاعف پایین آمدن قند خون ودمای بدن وجود دارد. پایین آمدن دمای بدن در افراد دیابتی شایعتر از افراد غیردیابتی است. در صورت امکان، نزد بستگان و دوستان سالمند بمانید تا هوا بهتر شود.

فکر کردن

با بالا رفتن سن، فعالیت فکر همۀ ما کاهش می یابد و کُند می شود. کسی که شریانهای خون رسانِ مغز او سخت شده اند ممکن است فکر کردن و به یاد آوردن برخی نکات برایش دشوار باشد. اغلب اتفاقات اخیر زودتر فراموش می شوند. برای کسانی که مراقبت از فرد سالمند فراموشکاری را به عهده دارند بسیار مشکل است که موضوعی را چندین بار تکرار کنند یا دنبال لباس، عینک یا کتابهای گمشدۀ او بگردند. نوشتن برخی چیزها ممکن است به انجام مطلوب این وظیفه کمک کند. به یاد داشته باشید که بسیار ناراحت کننده است که شخصی متوجه شود افکارش آشفته یا حافظه اش ضعیف است؛ سعی کنید با سالمندان همدردی کنید و به یاد داشته باشید که اغتشاش شعور و فراموشی از علائم پایین آمدن قند خون هستند.

در افرادی که به نوعی فراموشی مبتلایند، دیابت شایع است. مثلاً 20 درصد از کسانی که بر اثر چندین سکتۀ خفیف دچار فراموشی شده اند، به دیابت مبتلا هستند. اگر میزان قند خون دائماً بالا باشد، توانایی فکر کردن (قدرت شناخت) کاهش می یابد. مطالعات نشان داده اند که در کسانی که شدیداً به اختلالهای حافظه یا فراموشی دچارند، دیابت چندان اهمیت ندارد که در فردی با حافظه و حواس کامل حائز اهمیت است. اما ضعف مراقبت از چنین بیمار دیابتی، فراموشی و وضع او را بدتر می کند و در نتیجه کارِ شخص مراقب بسیار سخت تر می شود.

نگهداری و مراقبت از اندامها در سالمندان دیابتی

مراقبت از سالمندان دیابتی شامل اندام ها نیر می شود که شرح زیر هست:

مراقب از چشم ها در افراد سالمندان دیابتی

بسیاری از سالمندان عینک می زنند زیرا با بالا رفتن سن، وضع سلامت چشمها تغییر می کند. هر کسی ممکن است به بیماری آب مروارید دچار شود ولی این بیماری در بین دیابتی ها شایعتر است. این بیماری قابل درمان است. امروزه، تعداد افرادی که بیش از پنجاه سال از آغاز ابتلای آنها به دیابت می گذرد رو به افزایش است. در نزد برخی از آنها آسیب بافتی از جمله رتینوپاتی (بیماری شبکه چشم) یافت می شود، اگرچه بسیاری از آنها از عوارض دیابت فارغ اند، اما آسیب بافتی، در هر گروه سنی را می توان درمان یا از رخداد آن جلوگیری کرد.

فرد مبتلا به دیابت هرگز نباید نسبت به تغییرات بینایی خود بی توجه باشد و آنها را مثلاً به «مشکلات سالنمدی و پیری» ربط دهد. تاری دید یکی از علائم گلوکوم یا آب سبز- بالا رفتن فشار داخل چشم- است. این بیماری نیز درمانپذیر و در دیابتی ها شایع است. یکی از علل شایع تاری دید در میان دیابتی ها بالا رفتن میزان قند خون است؛ از این رو، مرتباً قند خون را اندازه گیری و در صورت لزوم آن را کنترل کنید

اگر تردید دارید که تاری دید به متعادل بودن میزان قند خون مربوط باشد، از یک متخصص بخواهید که چشمان فرد سالمند را معاینه کند. هرگز نگذارید سالمندان قبل از معاینه شدن توسط چشم پزشک به خرید عینک جدید اقدام کنند، در این صورت ممکن است پول خود را هدر دهند.

از هر سه فرد سالمند مبتلا به دیابت، یک نفر اختلال دید دارد. یک نفر از هر ده نفری که بیماری دیابت آنها تازه تشخیص داده شده است، به بسیاری شبکیه چشم مبتلا خواهد بود.

پاها

این نکته بخصوص در مراقبت از سالمندان دیابتی اهمیت دارد. زخم پا یکی از دلایل شایع بستری شدن مراقبت از سالمندان دیابتی در بیمارستان است. وقتی زخمی در پا تشکیل شد، ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد تا التیام یاید. افراد مسن باید هر روز پاهای خود را بازبینی کنند. به کمک آینه و چراغ رومیزی می توانند اجزای مختلف پاها را دقیقاً ببینند.

اگر فرد سالمند به دلیل خشکی بدن نتواند پاهای خود را وارسی کند، باید از کس دیگری کمک بخواهد. علائم خطر عبارت اند از: وجود کرختی یا بیحسی در قسمتی از پاها، چنگالی یا خمیده شدن پاها؛ سخت شدن پوست در قسمتهایی از کف پاها. اگر در پاها نشانۀ وارد آمدن فشار یا کج شدن و کرختی وجود داشته باشد، باید از کفشها و کفیهای سفارشی استفاده کرد.

چنانچه گردش خون در پاها ضعیف باشد، باید آنها را در زمستان گرم نگه داشت. پوشیدن کفشها یا پوتینهایی که استر پشمی یا کرکی داشته باشند می تواند سودمند باشد. پوشیدن دمپاییهای گشاد در خانه، اگرچه ظاهراً بسیار راحت است، اما کاری بس خطرناک است و بهتر است کفشهای مناسب و اندازۀ پا حتی در داخل خانه پوشید.

شستشو و  بهداشت سالمندان دیابتی

بسیار مهم است که تمام قسمتهای بدن را تمیز نگه داریم زیرا میکربها می توانند از راه ترکهایِ کوچک پوست به داخل بدن راه یابند و عفونتهای مهمی ایجاد کنند. پوست آلوده و بدون حفاظ ساییده و زخم می شود. همه سعی می کنند تمیز باشند اما اگر افراد سالمندِ مبتلا به آرتریت (التهاب مفاصل) مشکلات جسمانی دیگری داشته باشند، ممکن نتوانند همۀ قسمتهای بدن را تمیز نگه دارند. جاهایی مثل چینیهای پوستی و ناف معمولاً فراموش می شوند؛ لای انگشتان پای نیز از جاهای مهم اند. افراد سالمند ممکن است به هنگام شستشو به کمک احتیاج داشته باشند.

در صورت لزوم می توان از پرستار یا افراد دیگر خانواده برای حمام کردن کمک گرفت. کوتاهی نکنید.

پوست پا ممکن است بعد از شستشو خیلی خشک شود زیرا بافت چربی آن کم است. از این رو، با مالیدن یک کِرِم ملایم یا روغن مخصوص آن را چرب کنید. بهتر است به جای مصرف مواد چرب کننده در حمام، بعد از خاتمه شستشو پوست را چرب کنید، زیرا مصرف مواد چرب کننده در حین شستشو در حمام ممکن است کف آن را چرب و لغزنده کند.

بی اختیاری در دفع ادرار سالمندان دیابتی

مراقبت از سالمندان دیابتی – بالا بودن غلظت قندخون در افراد دیابتی که باعث افزایش ترشح ادرار می شود، از دلایل روشن بی اختیاری ادرار در مبتلایان به دیابت است. فردی که تحرک ندارد ممکن است نتواند خود را به موقع به دستشویی برساند. بی اختیاری ادرار در شب ممکن است به دلیل پاک شدن کامل انسولین کُنداثر از بدن باشد که یکبار در روز مصرف می شود و در نتیجه سطح قندخون بالا برود. عفونتهای مجاری ادرار در زنان مسن و در مبتلایان به دیابت شایع است؛ ممکن است بوی ناخوشایند و تند ادرار توجه شما را به این عفونتها جلب کند. عفونت باعث تحریک پذیری مثانه می شود و میل شدیدی به تخلیۀ ادرار در فرد ایجاد می کند. شاید قبل از رسیدن به دستشویی چند قطره ادرار به بیرون بریزد. مصرف یک دوره داروی ضد میکرب (آنتی بیوتیک) اعجاز می کند.

دیگر علل موضعی از جمله افتادگی مهبل یا اختلالهای میزنای ممکن است موجب بی اختیاری ادرار شوند. بیماری پروستات شایعترین علت بی اختیاری ادرار در مردان است. سکتۀ مغزی ممکن است تحرک را کاهش یاحساسیت ناحیۀ لگن را تغییر ده د یا کار مثانه را مختل کند. یبوست از علل شایع بی اختیاری ادرار به شمار می آید که درمانپذیر است. مصرف داروهای مدر احساس دفع ادرار در فرد ایجاد می کند، در حالی که داروهای خواب آور موجب گیجی و اغتشاش شعور در فرد می شوند و هوشیاری لازم برای دفع ادرار را کم می کنند و باعث می شوند شخص آهسته به دستشویی رود. در سایر انواع اغتشاش شعور فرد از ادرار کردنِ خود آگاه نیست.

از این رو، بی اختیاری ادرار مشکل شایعی است و سالمندان نباید در چنین حالتی احساس شرمندگی کنند. از آنها بخواهید تا در چنین مواقعی کمک بطلبند- معاینۀ پزشکی برای یافتن علت بی اختیاری ادرار ضروری است. تا وقتی که علت بی اختیاری ادرار شناسایی و درمان نشده  است، در صورت لزوم می توان از نوارهای بهداشتی برای ترشحات اندک ادرار و از نوارهای بهداشتی بزرگ و لباسهای زیر مناسبتر برای بی اختیاریهای شدیدتر استفاده کرد؛ و این در حالی است که پوششهای لاستیکی مخصوص برای بی اختیاری ادرار در مردان ساخته شده است و آنها را از برخی داروخانه ها می توان خرید. تشک یا نشیمنگاه صندلی مورد استفاده را می توان با مشمع پوشاند و از ملافه های یکبار مصرف استفاده کرد. از لگنهای مخصوص ادرار برای زنان و مردان یا توالتهای فرنگی سیار که در اتاق خواب و در دسترس قرار می گیرند می توان استفاده کرد. عادت دادن فرد سالمند به دفع منظم ادرار، چه احساس دفع داشته باشد یا خیر، می تواند از ترشحات بی اختیار ادرار کم کند.

روده ها

مراقبت از سالمندان دیابتی – یبوست می تواند یکی از نشانه های افزایش قند خون باشد؛ افزایش ترشح ادرار (پولیوری) موجب کم آب شدن بدن و جذب اضافی مایعات از روده ها می شود. با نوشیدن مایعات فراوان و کنترل قند خون می توان مشکل یبوست را حل کرد. در عوض، بیماری اعصاب خودکار ممکن است فرد را به اسهال مبتلا کند. با همۀ اینها، این حالت نادر است، و اسهال ممکن است گاهی بر اثر مصرف بیش از حد مایعات به هنگام یبوست یا مصرف فراوان مسهل یا التهاب حاد معده و روده (اسهال استفراغ) رخ دهد. تغییر کردن کار شکم را باید به پزشک اطلاع داد.

تحرکت در افراد سالمند دیابتی

کرختی یا زخم پا، اختلال در حفظ تعادل، بیماری التهاب مفاصل (آرتریت) یا سکته ممکن است تحرک را مشکل کنند. زمین خوردن وحشتناک است و ممکن است منجر به شکستگی استخوان شود. کاهش وضعیتی فشارخون  نزد سالمندان بسیار شایع است و علت آن فقط بیماری اعصاب خودکار ناشی از دیابت نیست، بلکه داروهای مصرفی از جمله داروهای پایین آورندۀ فشارخون نیز از دلایل آن به شمار می آید.

ممکن است در دست گرفتن عصا به حفظ تعادل کمک کند، اما برای کسانی که بیشتر عاجزند استفاده از راهیار (نوعی عصا به شکل میز کوچک) بسیار سودمند خواهد بود. در بیماری اعصاب ناشی از دیابت، ممکن است شخص نوعی احساس راه رفتن روی پنبه داشته باشد یا از وضع قرار گرفتن پاها روی زمین آگاه نباشد. تکیه دادن به چیزی در این حالت به شخص آرامش می بخشد.

فرد سالمند ممکن است به هنگام خارج شدن از رختخواب و رفتن به طرف صندلی یا رفتن به دستشویی به کمک احتیاج داشته باشد. برخاستن از صندلی های بلند و بدون تشک برای آنها راحت تر است و می توان ارتفاع برخی تختخوابها را با ارتفاع صندلی تنظیم کرد. استفاده از تختخوابهای فنری راحت نیست. بزرگترین خطر کاهش وضعیتی فشارخون در شب، هنگام برخاستن برای دفع ادرار است. برخاستن آهسته از رختخواب و قرار دادن توالت فرنگی سیار در کنار رختخواب به حل این مشکل کمک خواهد کرد.

زمین‌ گیری

مراقبت از سالمندان دیابتی – اگر فردی دچار سکتۀ مغزی شود، یا ناتواناییهای دیگری داشته باشد، شاید نتواند خود را حرکت دهد. در تعداد بسیار معدودی از مبتلایان به دیابت قطع عضو در ساق پا یا مچ به پایین انجام می شود. با این حال، قطع عضو نباید علتی برای زمین گیر شدن فرد باشد زیرا با استفاده از اندامهای مصنوعی مشکل بی تحرکی ناشی از قطع قسمتی از پا حل می شود؛ با وجود این، قطع عضو همراه با ناتواناییهای دیگر ممکن است از تحرک شخص بکاهد یا او را زمین گیر کند.

اگر شما از فرد زمین گیر مراقبت می کنید، بسیار مم است که مراقب پوست آنها باشید. ماهها طول می کشد تا زخمهای بستر یا زخمهای ناشی از وارد آمدن فشار بر بدن افراد دیابتی التیام یابند. اگر از دردناکی آنها بگذریم، ممکن است مسمومیت خونی ایجاد کنند. باید از قسمت پایین پشت بدن، ناحیه سرین، پاشنه ها و هر گونه برجستگی استخوانی مراقبت کرد. قرار دادن بالش در نواحی در معرض خطر، شستشوی مرتب این ناحیه ها، خشک و چرب کردن پوشت همراه با قرار دادن بیمار در حالتهای مختلف در جلوگیری از ایجاد زخم بستر سودمندند. در صورت امکان می توان از تشکهای مخصوص استفاده کرد. چنانچه مجبور به مراقبت از فرد زمینگیری شدید، فوراً در مورد جلوگیری از ایجاد زخم بستر با پرستار یا پزشک صحبت کنید؛ ممکن است در طول شب زخم ایجاد شود.

همچنین باید از خشک شدن مفصلها و عضلات جلوگیری کنید. بلند کردن فرد زمین گیر از روی تخت و چرخاندن او باید بدون رسیدن آسیب به شما و او صورت بگیرد. در مورد کمک گیری از دیگران و کارهایی که مجاز به انجام دادن هستید، اطلاعات کسب کنید. مراقبت از فرد شدیداً ناتوان کاری دشوار است و به تخصص احتیاج دارد. اما مطمئن باشید که نحوۀ کار را از یک نفر متخصص بیاموزید وبیش از توان خود کاری نکنید. تعداد بسیار اندکی از دیابتی ها شدیداً زمین گیر می شوند.

چرا مراقبت از دیابتی های سالمند مهم است

مراقبت از سالمندان دیابتی – افراد سالمند یا مراقبین آنها ممکن است بیماری دیابت را کم اهمیت تر از دیگر بیماریها محسوب کنند. از برخی افراد سالمند مبتلا به دیابت (تقریباً 7 درصد) هیچ گونه مراقبت خاص به عمل نمی آید. احتمال مرگ در آنها بیشتر از افرادی است که مراقبت می شوند. مراقبتهای ویژۀ دیابتی ها را می توان نزد پزشکان عمومی یا در کلینیک مخصوص دیابتی ها یا به هر دو صورت انجام داد. در هر حال مطمئن باشید که فردِ تحت مراقبت بهترین خدمات موجود در محل را دریافت می کند.

بیماری های دیگر در افراد دیابتی شدیدتر و درمان آنها مشکل تر است. مثلاً حملۀ قلبی در مبتلایان به دیابت شدیدتر و مدت زمان درمان عفونت در آنها بیبشتر خواهد بود. عوارض ناشی از دیابت، از جمله فوریتهای مربوط به بالا یا پایین بودن قند (یا اغما) نزد سالمندان دیابتی مشکلتر است؛ از این رو باید مراقبتِ خاص از آنها به عمل آید تا از بروز این عوارض جلوگیری شود. به طور کلی، سالمندان مبتلا به دیابت، در مقایسه با افراد غیردیابتی هم سن و سال خود، بیشتر به نزد پزشک عمومی می روند، بیشتر به مراقبت در بیمارستان نیاز دارند، حجم داروهای مندرج در نسخه های مربوط به بیماریهای دیگر نزد آنان بیشتر است و در خانه به کمک بیشتری نیاز دارند.

توجه داشته باشید که مرض قند بیمار را به تمام کسانی که بیمار را نزد او می برید، یادآوری کنید و نحوۀ دسترسی به کمکهای خاص دیابتی ها را بدانید تا در صورت نیاز به آنها کمک کنید.

جمع بندی در مورد مراقبت از سالمندان دیابتی

• بسیاری از سالمندان مبتلا به دیابت اندامی مناسب و حالی خوش دارند و به خودشان اهمیت می دهند.
• معدودی از بیماران دیابتی سالمند به مراقبت نیاز دارند.
• تشخیص دادن بیماری دیابت در سالمندان مستلزم توجه دقیق به نشانه ها و علائم است و ممکن است به تعویق افتد. هنگام تشخیص بیماری ممکن است آسیب بافتی وجود داشته باشد.
• برنامۀ غذایی خود را به مرور تنظیم کنید. قبل از اینکه به خوردن مواد پُرفیبر عادت کنید، از خودرن این گونه مواد به مقدار زیاد خودداری کنید. در نهایت سعی کنید برنامۀ غذایی خاصِ بیماران دیابتی را دنبال کنید.
• بسیاری از سالمندان مبتلا به دیابت فقط با پرهیز غذایی یا همراه با مصرف قرصهای کاهندۀ قند خون درمان می شوند. نوع قرصها باید با دقت تعیین شود تا با شیوۀ زندگی بیمار مناسبت داشته باشد و مانع کم شدن قند خون در آنها نشود.
• درمان با انسولین مراقبت از سالمندان دیابتی نیز باید متناسب با نیاز بیمار انجام شود.
• بین خطرهای ناشی از کم شدن قند خون و بالا رفتن سطح آن تعادل ایجاد کنید.
• کم شدن قند خون در سالمندان پُرخطرتر از جوانان است.
• بالا رفتن قندخون در افراد سالمند ممکن است فاقد نشانه باشد. تکرّر ادرار، بی اختیاری گهگاه ادرار و تشنگی همراه با کم شدن وزن و احتمالاً یبوست از سرنخهای بالا رفتن قند است. به کم شدن آب بدن توجه کنید.
• کم شدن قند خون ممکن است نشانۀ شناخته شده‌ ای ایجاد نکند. اغتشاش شعور نزد سالمندان ممکن است نوعی هشدار در مورد کم شدن قندخون باشد.
• هرگونه تغییر در دید را باید به پزشک اطلاع داد- به ندرت ممکن است به علت «پیری» باشد.
• پاها بسیار آسیب پذیرند. از آنها محافظت کنید.
• نداشتن تعادل یا اشکال در راه رفتن را به کمک عصا یا راهیار می توان کاهش داد. نگذارید بر اثر افتادن، غرورتان جریحه دار شود.
• اگر از فرد دیابتی و سالمند زمین گیر مراقبت می کنید، پوست او را، بویژه در نواحی تحت فشار، از آسیب دیدن حفظ کنید. نحوۀ مراقبت از این گونه افراد را از افراد متخصص فرا بگیرید و تا آنجا که می توانید دربارۀ کمک به آنها و آنچه مجاز است اطلاعات کسب کنید.
• اگر از فرد سالمند مبتلا به دیابت مراقبت می کنید، اطلاعات خود را در مورد دیابت تا آنجا که می توانید بیشتر کنید. بدین ترتیب زندگی آنها بهتر و نگرانی شما کمتر می شود.مراقبت از سالمندان دیابتی

 

[1] . chlorpropamide
[2] . tolbutamide
[3] . glipizide
[4] . Ultratard